Αλμανάκ Υγείας: Κάντε την πρόληψη τρόπο ζωής

Οι προληπτικές εξετάσεις αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο στην ατομική φροντίδα υγείας. Για να μην παραλείπουν οι γυναίκες να κάνουν τεστ ΠΑΠ και μαστογραφία, το υπουργείο Εσωτερικών θα θεσμοθετήσει μια επιπλέον ημέρα άδειας για τις εργαζόμενες στο Δημόσιο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.

Της Αλεξίας Σβώλου

Το καλύτερο δώρο δεν το φέρνει ο Άγιος Βασίλης και δεν είναι κάτι που χαρίζεται, αλλά που κερδίζεται βήμα-βήμα. Πρόκειται για το πιο ανεκτίμητο αγαθό, την υγεία, που είναι στο χέρι σας να την εξασφαλίσετε, καθώς τα γονίδια την καθορίζουν μόλις στο 15%, όπως επισημαίνει ο μοριακός βιολόγος-γενετιστής Γιώργος Νασιούλας. Το υπόλοιπο 85% αφορά το περιβάλλον, δηλαδή εκείνες τις μεταβλητές επιγενετικές παραμέτρους που έχουν σχέση με τον τρόπο ζωής και το πόσο «προσέχετε» ή «κακομεταχειρίζεστε» τον εαυτό σας. Τελικώς, για να βελτιώσετε την υγεία σας, δεν θέλει κόπο αλλά τρόπο, όπως επιβεβαιώνουν και οι επιστημονικές μελέτες. Το πρώτο βήμα είναι να κάνετε με συνέπεια τις προληπτικές εξετάσεις που συστήνουν οι γιατροί ανάλογα με το φύλο και την ηλικία και να μην τις αμελείτε, λόγω οικογενειακών ή επαγγελματικών υποχρεώσεων. Σημαντική σε αυτήν τη κατεύθυνση είναι η πρόσφατη απόφαση του υπουργείου Εσωτερικών να θεσμοθετήσει μια επιπλέον ημέρα άδειας για τις γυναίκες εργαζόμενες στο Δημόσιο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, προκειμένου να μπορούν να υποβληθούν σε μαστογραφία και τεστ ΠΑΠ, για την πρόληψη του καρκίνου του μαστού και του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Οι προληπτικές εξετάσεις πέφτουν συχνά «θύμα» του φορτωμένου εβδομαδιαίου προγράμματος, αλλά και όλων των απρόοπτων που συμβαίνουν στη δουλειά και στην οικογένεια, πάντα την πιο ακατάλληλη στιγμή, σύμφωνα με τον Νόμο του Murphy. Για να μην τις «ξεχάσετε», η δημοσιογραφική ομάδα της ΜΠΑΜ προτείνει να τις κάνετε στην αρχή της χρονιάς, σαν ένα προσωπικό ποδαρικό υγείας ή στα γενέθλια σας και συντάσσει τον πλήρη οδηγό για το γυναικείο και ανδρικό τσεκ-απ υγείας, ώστε να μπορείτε να λέτε «κάθε φέτος και καλύτερα». Ας ξεκινήσουμε από τα… αυτονόητα.

Unisex εξετάσεις

Μια φορά τον χρόνο, σίγουρα από την ηλικία των σαράντα ετών και μετά πρέπει να κάνετε αιματολογικό/ μικροβιολογικό έλεγχο και κρεατινίνη ούρων, με την τελευταία εξέταση να αποτελεί πολύτιμο δείκτη για την διάγνωση της χρόνιας νεφρικής νόσου. Ταυτόχρονα, πρέπει να μετράτε το σάκχαρο ετησίως, γιατί 1,2 εκατ. άνθρωποι έχουν σακχαρώδη διαβήτη στην πατρίδα μας, ο οποίος συνήθως ανακαλύπτεται τυχαία από τις οφθαλμικές του επιπλοκές μια 10ετία μετά την έναρξη της νόσου, αλλά και την αρτηριακή πίεση κάθε 6άμηνο γιατί περίπου 3 εκατομμύρια Έλληνες πάσχουν από υπέρταση και οι μισοί δεν το γνωρίζουν καν. Στα σαράντα έτη ή και νωρίτερα (αν υπάρχει βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό) ξεκινά και το καρδιολογικό τσεκ-απ με καρδιογράφημα/τεστ κοπώσεως και εξέταση Doppler αν χρειαστεί, ενώ στην ίδια ηλικία πρέπει να ξεκινήσετε τον ετήσιο οφθαλμολογικό έλεγχο για γλαύκωμα με βυθοσκόπηση και μέτρηση ενδοφθάλμιας πίεσης. Επίσης, στα σαράντα, ξεκινά ο έλεγχος της πνευμονικής λειτουργίας με ετήσια σπιρομέτρηση, την οποία οι καπνίστριες και οι καπνιστές πρέπει να κάνουν μια δεκαετία νωρίτερα, από τα τριάντα και μετά, για την διάγνωση της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας. Σε υποψία καρκίνου του πνεύμονα απαιτείται διενέργεια αξονικής τομογραφίας, όπως εξηγεί ο παθολόγος-ογκολόγος Γιάννης Μπουκοβίνας, πρόεδρος της Εταιρίας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδος. Εκτός από τον καρκίνο του πνεύμονα καραδοκεί και ο καρκίνος του παχέος εντέρου, που εξακολουθεί να έχει (κι αυτός) κακή πρόγνωση, ειδικά αν διαγνωστεί καθυστερημένα. Γι αυτό οι γιατροί συστήνουν να ξεκινήσετε στην ηλικία των 50 ετών την προληπτική κολονοσκόπηση, η οποία μπορεί να επαναλαμβάνεται ανά δεκαετία, εφόσον δεν βρεθούν ύποπτα ευρήματα. Με την κολονοσκόπηση εντοπίζονται πολύποδες, υπερπλαστικοί πολύποδες και αδενώματα που ενδέχεται να εξελιχθούν σε κακοήθεις όγκους, ενώ όσες και όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του εντέρου πρέπει να ξεκινούν το τσεκ-απ τουλάχιστον μια δεκαετία νωρίτερα, από τα σαράντα έτη. Τέλος, δύο δεκαετίες αργότερα, στην ηλικία των εξήντα ετών, άνδρες και γυναίκες πρέπει να ξεκινήσουν τα τεστ μνήμης για την έγκαιρη διάγνωση της νόσου Αλτσχάιμερ κι άλλων μορφών άνοιας. Μετά το γενικό «μπούσουλα» που ισχύει για άνδρες και γυναίκες, ας περάσουμε στις πιο ειδικές εξετάσεις για κάθε φύλο.

Τσεκ απ για γυναίκες

Τεστ DNA HPV ή και τεστ ΠΑΠ
Για περισσότερο από μισό αιώνα το τεστ ΠΑΠ ήταν το μοναδικό «όπλο» που είχε η Ιατρική για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, που είναι 2ος σε συχνότητα εμφάνισης γυναικείος καρκίνος αλλά πρώτος στις νέες γυναίκες, ηλικίας 25-44 ετών. Το τεστ ΠΑΠ έπρεπε να γίνεται ετησίως, από την έναρξη της σεξουαλικής ζωής, αλλά όπως δείχνουν οι έρευνες μόνο το 20% των Ελληνίδων έκανε συστηματικά την εξέταση όλα αυτά τα χρόνια. Πλέον, το τεστ ΠΑΠ παραχωρεί τη θέση του στο νέο πιο ευαίσθητο και πιο ακριβές τεστ DNA HPV που πρέπει να γίνεται ανά 5ετία-εκτός κι αν διαπιστωθούν ύποπτα ευρήματα, όπως εξηγεί ο καθηγητής μαιευτικής-γυναικολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, Θοδωρής Αγοραστός.

Μαστογραφία

Η ψηφιακή μαστογραφία είναι το «βαρύ πυροβολικό» της Ιατρικής για την πρόληψη του πιο διαδεδομένου γυναικείου καρκίνου, του καρκίνου του μαστού. Η εξέταση ξεκινά στην ηλικία των 40 ετών και πρέπει να γίνεται ετησίως, ενώ στις γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού και ωοθηκών οι γιατροί συστήνουν γενετικό έλεγχο για τα ογκογονίδια BrCa1 και BrCa2 και πιο έγκαιρη έναρξη της μαστογραφίας, από την ηλικία των είκοσι ετών μετά. Μια μεγάλη πληθυσμιακή ομάδα στην Ελλάδα, που έχει πυκνό ιστό στους μαστούς χρειάζεται συμπληρωματικά της μαστογραφίας υπερηχογραφικό έλεγχο για τον καρκίνο του μαστού, ο οποίος πρέπει κι αυτός να γίνεται ετησίως.

Έλεγχος του θυρεοειδούς αδένα

Στην ηλικία των 40-45 ετών πολλές γυναίκες εμφανίζουν διαταραχή της λειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα η οποία εκδηλώνεται είτε σαν υπερθυρεοειδισμός είτε σαν υποθυρεοειδισμός είτε σαν θυρεοειδίτιδα Hashimoto, μια από τις πιο συχνές διαταραχές που ξεκινά με παροδική υπερ-λειτουργία του αδένα για να εξελιχθεί σαν υπο-λειτουργία προοδευτικά, με κύριο σύμπτωμα την αύξηση του σωματικού βάρους. Συχνά, η διαταραχή της λειτουργίας του θυρεοειδούς κρύβεται πίσω από την αδυναμία απώλειας των περιττών κιλών και γι αυτό συστήνεται ορμονικός έλεγχος των ορμονών TSH, T3, T4, και T3 RU (με αιματολογική εξέταση) προκειμένου να διαγνωστεί το πρόβλημα που αντιμετωπίζεται με δια βίου ορμονική υποκατάσταση.

Τσεκ-απ για άνδρες

PSA και δαχτυλική εξέταση προστάτη
Για το ανδρικό φύλο, ο καρκίνος του προστάτη είναι 2ος σε συχνότητα εμφάνισης μετά τον καρκίνο του πνεύμονα και πλήττει έναν στους επτά άνδρες. Ωστόσο, στη πλειονότητα των περιστατικών η νόσος είναι ιάσιμη εφόσον γίνει χειρουργική αφαίρεση του αδένα (ριζική προστατεκτομή) και ακολουθηθεί κατά περίπτωση ακτινοθεραπεία ή ορμονοθεραπεία και ενεργός παρακολούθηση του ασθενούς, όπως εξηγεί ο χειρουργός ουρολόγος, Ηρακλής Πούλιας. Για την έγκαιρη διάγνωσή του συστήνεται στην ηλικία των 40 ετών μια μέτρηση (αναφοράς) και μετά τα 45 έτη ετήσιος ή διετής (αναλόγως του ιστορικού κάθε άνδρα) έλεγχος του προστατικού αντιγόνου PSA που μετριέται στο αίμα, σε συνδυασμό με την περίφημη δαχτυλική εξέταση προστάτη την οποία απεχθάνονται σχεδόν όλοι οι άνδρες. Οι γιατροί ωστόσο την χαρακτηρίζουν ανδρικό τεστ ΠΑΠ, για να τονίσουν τη σημασία της. Στο PSA αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η μεταβολή του από μέτρηση σε μέτρηση και γι αυτό μια μεμονωμένη μέτρηση δεν μας λέει κάτι, εξηγεί ο κ. Πούλιας.

Υπέρηχος για καλοήθη υπερπλασία του προστάτη

Αν ο καρκίνος του προστάτη αφορά το 17% του ανδρικού πληθυσμού, αντιθέτως η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη αφορά σχεδόν κάθε άνδρα προχωρημένης ηλικίας. Η υπερπλασία ξεκινά μετά τα 50-55 έτη και όπως εξηγεί ο αναπληρωτής καθηγητής ουρολογίας Γιάννης Βαρκαράκης, το πρώτο καμπανάκι κινδύνου είναι οι επαναλαμβανόμενες προστατίτιδες, οι οποίες συνοδεύονται από πόνο και υψηλό πυρετό, εκτοξεύουν στα ύψη την τιμή του PSA και χρειάζονται ισχυρά κοκτέιλ αντιβιοτικών για να θεραπευτούν. Ο υπερηχογραφικός έλεγχος φανερώνει την υπερπλασία η οποία αρχικά αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή, αλλά αργά ή γρήγορα θα χρειαστεί χειρουργική επέμβαση, γιατί καθώς διογκώνεται ο προστάτης, πιέζει την ουροδόχο κύστη, με συνέπεια να μην αδειάζει κατά την ούρηση.

Μην ξεχνάτε ότι:
Ο κόσμος φοβάται τον καρκίνο αλλά τελικά περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν από καρδιά. Για να διατηρήσετε την καρδιά σας γερή σαν ατσάλι, τρώτε υγιεινά, προτιμήστε το ψάρι και τα πουλερικά, βάλτε τα φρούτα και τα λαχανικά σε κάθε γεύμα κι ασκηθείτε καθημερινά. Μελέτη που πραγματοποίησε ο καθηγητής Ιατρικής Γιώργος Χρούσος φανερώνει ότι 11.000 βήματα την ημέρα περίπου συνιστούν «φάρμακο» για τον έλεγχο του σωματικού βάρους, την αρτηριακής πίεσης και του σακχάρου στο αίμα.

Ανεξήγητα συμπτώματα όπως ένας έντονος μυϊκός πόνος ενώ δεν έχετε χτυπήσει ή μια κακοδιαθεσία ενώ δεν είστε άρρωστοι, έχουν πάντα βαθύτερη εξήγηση την οποία πρέπει να αναζητάτε. Η αναίτια κούραση μπορεί να υποκρύπτει σιδηροπενική αναιμία ή πολλαπλή σκλήρυνση. Η τελευταία εκδηλώνεται με διαταραχή της όρασης (διπλωπία), ανεξήγητα μουδιάσματα, πόνο, ζαλάδα, την αίσθηση ότι τα αντικείμενα γύρω σας ζυγίζουν σαν… τούβλα και απαιτεί μαγνητική τομογραφία, προκειμένου να γίνει η διάγνωση. Επίσης πολλά ρευματολογικά νοσήματα στέλνουν σινιάλο με πόνο και δυσκαμψία, ακόμα και το πρωί που σηκώνεστε από το κρεβάτι και θεωρητικά είστε ξεκούραστοι. Η καλύτερη συμβουλή που δίνουν οι γιατροί είναι να «ακούτε το σώμα σας» και να μην αγνοείτε τα σήματα που σας στέλνει.

* Όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “ΜΠΑΜ στο Ρεπορτάζ” της Κυριακής