Δρ. Χριστίνα Αντωνοπούλου: Βιασμός, η ταπείνωση του θύματος

Στο πρωτοποριακό της βιβλίο «Ενάντια στη θέληση μας» η Brownmiller (1975) γράφει: «Είναι αποδεδειγμένο ότι ο κοινωνικός ορισμός του βιασμού δεν συμβιβάζεται με τον νομικό ορισμό, ενώ παράλληλα περιλαμβάνει και μια ομάδα χαρακτηριστικών που αντανακλούν κυρίως την προκατάληψη… την πίστη σ΄ ένα σύστημα που υποστηρίζει και προωθεί τον βιασμό. Έτσι, η ερώτηση «Τι είναι βιασμός;» δεν μπορεί να απαντηθεί παρά μόνο μέσα από το σύστημα αξιών ενός πολιτισμού που ‘μισεί’ τις γυναίκες και ‘επιτρέπει’ τον βιασμό».

Η ακρότατη παραβίαση της προσωπικότητας και της ατομικότητας

Απόψεις

Τρείς είναι οι κυριότερες θεωρητικές απόψεις για τη φύση του βιασμού:

1
Η πρώτη θεωρία, αυτή του «απερίσκεπτου θύματος», υποστηρίζει ότι ο βιασμός προκαλείται πάντοτε από μια γυναίκα «που πάει γυρεύοντας». Για τον βιασμό είναι, λοιπόν, κατά βάση υπεύθυνη η γυναίκα. Αυτή η άποψη αντιπροσωπεύει την τάση που «κατηγορεί το θύμα».

2
Σύμφωνα με τη δεύτερη θεωρία, που επικεντρώνεται στην «ψυχοπαθολογία του βιαστή», ο βιασμός συνιστά πράξη που διαπράττεται από κάποιον ψυχολογικά διαταραγμένο άντρα: η παρέκκλιση αυτού του ανθρώπου «επωμίζεται», εδώ, το έγκλημα που γίνεται.

3
Η «φεμινιστική θεωρία», τέλος, αντιμετωπίζει τους βιαστές ως ένα αναμενόμενο, φυσιολογικό και, επιπλέον, καθιερωμένο προϊόν του πολιτισμού μας εξαιτίας της άνισης και διαφοροποιημένης κοινωνικοποίησης των δυο φύλων. Οι φεμινίστριες δεν θεωρούν σημαντική τη σεξουαλική πλευρά του ζητήματος αντίθετα, κρίνουν τον βιασμό ως μια έκφραση της δύναμης και της κυριαρχίας των ανδρών πάνω στις γυναίκες ο βιασμός είναι, άρα, από αυτή την άποψη έκφραση εξουσίας.

Μετά τον βιασμό τίποτα δεν είναι όπως ήταν πριν. Η προσωπικότητα του θύματος αλλοτριώνεται και βιώνει ψυχικά και σωματικά το «τραύμα».

Η ελληνική λέξη «τραύμα» έχει καθιερωθεί στη διεθνή ορολογία και σημαίνει «πληγή». Το «τραύμα» με τεχνικούς όρους αναφέρεται σε κατάσταση όπου το άτομο αισθάνεται αδύναμο, ανασφαλές και σε μεγάλο κίνδυνο. Όταν το άτομο βιώνει το τραύμα επηρεάζεται πολυεπίπεδα όλη η ύπαρξή του. Η αλλοίωση του ψυχισμού είναι τόσο μεγάλη, ώστε ο φυσιολογικός τρόπος σκέψης, κατανόησης και δράσης των προβλημάτων είναι τελείως ανεπαρκής. Κατά τη διαδικασία του Μετατραυματικού σοκ (PTSD) το άτομο υφίσταται πλήρη αποδόμηση της προσωπικότητας και ταυτότητας.

Οι σεξουαλικά κακοποιημένες γυναίκες που βιώνουν το τραύμα αισθάνονται ότι το νευρικό τους σύστημα έχει αποκοπεί από το παρόν.

Το μετατραυματικό σοκ έχει ως συνέπεια τη δημιουργία κατάστασης σοβαρού ψυχικού καταναγκασμού που παράγει έντονο φόβο, τρόμο, αίσθηση ανικανότητας, απόγνωσης και επίκτητης αδυναμίας. Η συμπτωματολογία των ατόμων περιλαμβάνει επίσης αυξημένο άγχος, αποφυγή ερεθισμάτων που συνδέονται με το τραύμα και πάγωμα των συναισθηματικών αποκρίσεων.

∆εν θα ασχοληθούμε με το νομικό κενό, αν υπάρχει κάτι τέτοιο αντανακλά την αδυναμία της νομοθεσίας των καιρών μας να διασφαλίσει και να προστατέψει τις γυναίκες σαν κοινωνικό στρώμα ιδιαίτερα ευπρόσβλητο και αδικούμενο – σε επίπεδο εφαρμογής των ίσων δικαιωμάτων. Παρά τα όσα γενικώς είναι επιθυμητά η νομοθεσία παραμένει αντιφατική, αναχρονιστική και διαιωνίζει τις παραδοσιακές σχέσεις εξουσίας ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες.

Το ορθό ενδεχομένως σκεπτικό (σύμφωνα με την ατελή νομοθεσία) επισημαίνει πόσο μακρύ δρόμο έχει να κάνει το φεμινιστικό κίνημα σε ζητήματα συνειδητοποίησης και ευαισθητοποίησης των γυναικών και πόσο οι γυναίκες που βρίσκονται σε καίριες θέσεις εξουσίας, ασκούν αυτή την εξουσία με συλλογιστική και νοοτροπία ανδροκρατική.

Η περιθωριακή θέση που κατέχει η γυναίκα στην κοινωνία μας, στα ζητήματα συμμετοχής και κατανομής στην εξουσία, είναι μια βασική αιτία, του γιατί οι γυναίκες, όπως και άλλες καταπιεσμένες κοινωνικές ομάδες, αξιολογούνται και κρίνονται με ιδιαίτερη αυστηρότητα.
Αν τύχει μάλιστα οι γυναίκες που βιάζονται, να μην εκπληρώνουν εκείνες τις κοινωνικές προδιαγραφές που ισχύουν, για το μέσο όρο ή τα «πρότυπα», τότε αυτές οι γυναίκες κρίνονται ακόμη σκληρότερα και αυστηρότερα.

Στιγματισμός

Η αποφυγή καταγγελίας από την πλευρά του θύματος, σχεδόν πάντοτε συνδέεται όχι μόνο εξ αιτίας την επώδυνης θυματοποίησης του, αλλά και με τον κοινωνικό στιγματισμό αλλά και με την δευτερογενή θυματοποίηση του από την δικαστική διαδικασία. Έτσι, ο βιασμός παραμένει ένα έγκλημα εκτός ∆ικαιοσύνης.

Μια βιασμένη γυναίκα όμως αντιδρά με τελείως διαφορετικό τρόπο απ’ ότι η ∆ικαιοσύνη αναγνωρίζει, γιατί βιώνει μια εντελώς ιδιαίτερη πραγματικότητα, η οποία ταυτίζεται εσφαλμένα με την πραγματικότητα της αντρικής σκέψης και δράσης – που οικουμενικά θεωρείται αυτονόητο πρότυπο συμπεριφοράς.

Τo ανδροκρατικό σύστημα δικαίου, με πρότυπο τον άντρα και τις ανάγκες του, έχει (ήδη) καθυστερήσει… μερικές χιλιάδες χρόνια ως προς τον εκσυγχρονισμό του στα ζητήματα που σχετίζονται με την ιδιαιτερότητα του ψυχισμού των γυναικών που βιάζονται και κακοποιούνται σεξουαλικά.Η κοινωνική αντίληψη που διαποτίζει υποχρεωτικά το νομικό σύστημα είναι ότι στη γυναίκα ταιριάζει καλύτερα ο ρόλος του θύματος παρά του θύτη, ο ρόλος της Ιφιγένειας, που ανταμείφθηκε με το ιερατείο, παρά της καταραμένης και καταδιωγμένης Κλυταιμνήστρας.

Τελειώνοντας λοιπόν, μη ρωτάς γιατί τώρα: Να ξέρεις ότι το κάθε θύμα βιασμού και κακοποίησης βιώνει τον «υποκειμενικό επώδυνο χωροχρόνο του».

Το ότι η Σοφία έφτασε έως εδώ τώρα, είναι μια μεγάλη νίκη για όλες μας.

*Η Δρ. Χριστίνα Αντωνοπούλου είναι Επ. Καθ. Πανεπιστημίου Αθηνών, Ψυχολόγος – Κοινωνιολόγος και Δικαστηριακή Ψυχολόγος.

Όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΜΠΑΜ» που κυκλοφορεί

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Καταγγελίες “φωτιά” από τον αρχιπροπονητή πάλης – Προωθούν ανήλικους αθλητές σε “χορηγούς”- Η αποκάλυψη της “ΜΠΑΜ”(βίντεο)

Νέες προκλητικές δηλώσεις του συλληφθέντα προπονητή – Αιχμές για τη μητέρα της αθλήτριας: “Θα της τα μάθεις όλα εσύ στο κρεβάτι!”