PLUS
Η δεκαετιών άρνηση δημοκρατικών εκλογών στο πλουσιότερο μειονοτικό ίδρυμα της Κωνσταντινούπολης tο Ίδρυμα Ελληνικού Νοσοκομείου Μπαλουκλί (Balıklı Rum Hastanesi Vakfı, BRHV) έχει προσελκύσει εκ νέου διεθνή έλεγχο, καθώς οι τουρκικές αρχές συνεχίζουν να αψηφούν την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου που έκρινε την πρακτική αυτή ως παραβίαση βασικών δικαιωμάτων.
Ιδρυμένο το 1794 και αναγνωρισμένο βάσει της Συνθήκης της Λωζάνης του 1923 ως ίδρυμα μειονοτικής κοινότητας, το Ίδρυμα Ελληνικού Νοσοκομείου Μπαλουκλί (Balıklı Rum Hastanesi Vakfı, BRHV) επιβλέπει ένα τεράστιο δίκτυο φιλανθρωπικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένου ενός νοσοκομείου, οίκων ευγηρίας και κλινικών. Διαθέτει επίσης εκτεταμένα ακίνητα, καθιστώντας το τον πλουσιότερο θεσμό του είδους του στην συρρικνούμενη ελληνορθόδοξη κοινότητα της Τουρκίας.
Ωστόσο, το ίδρυμα δεν έχει καταφέρει να διεξάγει εκλογές για το διοικητικό συμβούλιο από το 1991, όταν σχηματίστηκε το τρέχον διοικητικό συμβούλιο εν μέσω εκτεταμένων παρατυπιών που ουσιαστικά απέκλεισαν την ευρύτερη ελληνική κοινότητα από τη συμμετοχή. Το διοικητικό συμβούλιο έχει αντιμετωπίσει σοβαρή κριτική από μέλη της κοινότητας για φερόμενες παρατυπίες και έλλειψη διαφάνειας.
Ο κύριος λόγος για την απουσία εκλογών έγκειται σε ένα νομικό και γραφειοκρατικό κενό που έχουν δημιουργήσει οι τουρκικές αρχές. Το τρέχον συμβούλιο έχει επίσης αποφύγει να ξεκινήσει εκλογές, δηλώνοντας ότι δεν θα προχωρήσει χωρίς το πράσινο φως από την κυβέρνηση.
Σύμφωνα με τους κανονισμούς του 2004 και του 2008 που δημοσιεύθηκαν στην Επίσημη Εφημερίδα της Τουρκίας, τα μειονοτικά ιδρύματα υποχρεούνται να διεξάγουν εκλογές για το διοικητικό συμβούλιο κάθε τέσσερα χρόνια. Ενώ άλλες μειονοτικές κοινότητες συμμορφώνονταν με αυτούς τους κανόνες, το BRHV επανειλημμένα δεν το έπραττε. Μέλη της κοινότητας αναφέρουν ότι οι εκκλήσεις τους προς τη Γενική Διεύθυνση Ιδρυμάτων (Vakıflar Genel Müdürlüğü, VGM), την αρχή που εποπτεύει τα ιδρύματα στην Τουρκία, και προς το ίδιο το διοικητικό συμβούλιο έχουν μείνει αναπάντητες.
Ένα νομικό κενό προέκυψε μετά την ακύρωση προηγούμενων εκλογικών κανονισμών το 2013. Παρόλο που η κυβέρνηση δεσμεύτηκε να εισαγάγει ένα νέο πλαίσιο, δεν εκδόθηκε καμία αντικατάσταση για σχεδόν μια δεκαετία. Εν τω μεταξύ, η διοίκηση του BRHV παρέμεινε αμετάβλητη, ουσιαστικά στερώντας από τα μέλη της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας οποιαδήποτε επιρροή στη διακυβέρνηση του σημαντικότερου θεσμού της κοινότητάς τους.
Το 2014, τα μέλη του BRHV υπέβαλαν αγωγή σε τουρκικό δικαστήριο, υποστηρίζοντας ότι η απουσία εκλογών παραβίαζε τόσο το τουρκικό Σύνταγμα όσο και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Το 7ο Πολιτικό Δικαστήριο του Μπακιρκόι απέρριψε την υπόθεση, κρίνοντας ότι η έλλειψη κανονιστικού πλαισίου δεν αποτελούσε δικαστικό ζήτημα. Το δικαστήριο αγνόησε μια έκθεση εμπειρογνωμόνων που έκρινε το τρέχον διοικητικό συμβούλιο παράνομο και δήλωσε ότι οι εκλογές θα μπορούσαν να διεξαχθούν βάσει των υφιστάμενων κανονισμών.
Οι εφέσεις στο Ανώτατο Εφετείο (Yargıtay) απορρίφθηκαν τον Νοέμβριο του 2017, γεγονός που οδήγησε σε ατομική αίτηση στο Συνταγματικό Δικαστήριο της Τουρκίας το 2019. Οι ενάγοντες Ευθυμία Μεντζλού, Ευδοξία Γαλανοπούλου, Κατίνα Ευδοκία Βεριόπολου, Μαρία Φιλήμονα και Κέτι Βούτσας ισχυρίστηκαν ότι δεν ήταν σε θέση να επιβλέψουν το ίδρυμα και ισχυρίστηκαν παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους στην ιδιοκτησία, στην ελευθερία της θρησκείας και της συνείδησης και στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι.
Σε απόφαση που εκδόθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2023, το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε ότι η παρατεταμένη αναστολή των εκλογών παραβίαζε την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι των προσφευγόντων βάσει του Άρθρου 33 του Συντάγματος και του Άρθρου 11 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Το δικαστήριο διέταξε τη Γενική Διεύθυνση Ιδρυμάτων να λάβει άμεσα μέτρα για τη διοργάνωση εκλογών στο BRHV. Ωστόσο, μέχρι σήμερα δεν έχουν διεξαχθεί εκλογές.
Στις 2 Ιουλίου 2024, οι αιτούντες υπέβαλαν αίτηση στην Επιτροπή Ελέγχου και Πρόνοιας (VGM) ζητώντας συμμόρφωση με την απόφαση του δικαστηρίου. Η VGM απάντησε στις 24 Ιουλίου, δηλώνοντας ότι τα ιδρύματα που διαχειρίζονται νοσοκομεία χρειάζονταν ειδικό κανονισμό εγκεκριμένο από το Υπουργείο Υγείας. Αυτή η απαίτηση, βάσει του άρθρου 15 ενός κανονισμού του 2022, όριζε ότι οι εκλογές θα έπρεπε να διεξαχθούν έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023 — προθεσμία που παρήλθε χωρίς να ληφθούν μέτρα.
Νομικοί εμπειρογνώμονες υποστηρίζουν ότι η εξάρτηση του VGM από την έγκριση του Υπουργείου Υγείας στερείται βάσης στην τουρκική νομοθεσία, στον Νόμο περί Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ή στη Συνθήκη της Λωζάνης. Μια ομάδα μελών της κοινότητας έχει καταθέσει ξεχωριστή αγωγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας, αμφισβητώντας τη νομιμότητα του κανονισμού του 2022.
Εν μέσω αυξανόμενης απογοήτευσης, οι ηγέτες της κοινότητας έχουν φέρει την υπόθεσή τους στα Ηνωμένα Έθνη. Μια επιστολή που υπέβαλε στις 24 Απριλίου 2025 η Οικουμενική Ομοσπονδία Κωνσταντινουπολιτών επικαλείται τα άρθρα 40 και 42 της Συνθήκης της Λωζάνης, υποστηρίζοντας ότι η Τουρκία παραβιάζει συστηματικά τις διεθνείς υποχρεώσεις της για την προστασία των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Η επιστολή υπογραμμίζει ότι το BRHV, το μεγαλύτερο από τα 70 ελληνορθόδοξα ιδρύματα της Τουρκίας, λειτουργεί χωρίς κοινοτική εποπτεία για περισσότερες από τρεις δεκαετίες.
Σήμερα, ο Ελληνορθόδοξος πληθυσμός στην Τουρκία αριθμεί λιγότερους από 1.000 — μειωμένος από τους 125.000 που ήταν πριν από έναν αιώνα. Για πολλούς, η υπόθεση BRHV συμβολίζει όχι μόνο την αποτυχία της νομικής και διοικητικής δικαιοσύνης, αλλά και τη συνεχιζόμενη διάβρωση της θεσμικής αυτονομίας για τις μη μουσουλμανικές μειονότητες.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Τουρκία: Πάνω από 400 συλλήψεις κατά τους εορτασμούς της Πρωτομαγιάς στην Κωνσταντινούπολη
Επίσκεψη Γ. Γεραπετρίτη στην Κωνσταντινούπολη – Συνάντηση με τον Οικουμενικό Πατριάρχη
