Κοκτέιλ φαρµάκων για αντίδοτο για την Covid-19 (όπως και στο AIDS)

Η µεγάλη µάχη των επιστηµόνων για την ανακάλυψη του εµβολίου για την Covid-19, που σύµφωνα µε τον κορυφαίο επιδηµιολόγο Αντονι Φαούτσι µέχρι τον Ιανουάριο θα παραχθούν εκατοµµύρια δόσεις. Οι φαρµακευτικοί συνδυασµοί και τα πρωτόκολλα των θεραπειών. Τι λένε οι ειδικοί.

Της Αλεξίας Σβώλου

Καλά κρατεί η φρενίτιδα, που επικρατεί διεθνώς για την ανακάλυψη φαρμάκων κι εμβολίων ενάντια στην Covid-19 με πολλά ελληνικά κέντρα να συμμετέχουν στις έρευνες και τους επιστήμονες να εκφράζουν τις απόψεις τους για το πώς πιστεύουν ότι θα διαμορφωθεί η στρατηγική αντιμετώπισης του νέου κορωνοϊού και την καθηγήτρια Πνευμονολογίας-Εντατικής Θεραπείας Αναστασία Κοτανίδου, πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Εντατικής Θεραπείας να σχολιάζει εύστοχα στην «ΜΠΑΜ»:

«Αν ήξερα από τώρα την απάντηση στην ερώτηση για το κατά πόσο θα υπάρξει μονοθεραπεία για τα βαριά περιστατικά της Covid-19 ή θα πρέπει να στηριζόμαστε σε κοκτέιλ φαρμάκων, θα κέρδιζα το Νόμπελ Ιατρικής».

Αυτή είναι η ερώτηση του 1 εκατ. δολαρίων όπως συνηθίζουμε να λέμε, γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι τα εμβόλια αργούν. Και μπορεί το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στη Μ. Βρετανία να ανακοίνωσε ότι ξεκίνησε μελέτες φάσης 2 σε ανθρώπους – με τη βασική ομάδα να λαμβάνει το πειραματικό εμβόλιο της Covid-19 και την ομάδα ελέγχου να λαμβάνει το εμβόλιο της μηνιγγίτιδας- και τους ερευνητές να δεσμεύονται πως μέχρι το φθινόπωρο θα έχουν παρασκευάσει 1 εκατ. δόσεις, αλλά οι Ελληνες επιστήμονες αντιμετωπίζουν με δικαιολογημένο σκεπτικισμό αυτή την προοπτική.

Μεγάλη επιτάχυνση των διαδικασιών για την παρασκευή εμβολίου έχουμε φυσικά και στην Αμερική όπου ο κορυφαίος λοιμωξιολόγος Άντονι Φαούτσι, διευθυντής του National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIH), και επιστημονικός σύμβουλος του εθνικού ινστιτούτου υγείας δήλωσε ότι «με σκοπό την επιτάχυνση της ανάπτυξης εμβολίου, θα προχωρήσουμε στην παραγωγή εκατοντάδων εκατομμυρίων δόσεων μέχρι τον Ιανουάριο».

«Συμπιέσαμε πάρα πολύ τους χρόνους για την αντιμετώπιση της πανδημίας, ένα εμβόλιο παλαιότερα ήθελε 5 χρόνια να αναπτυχθεί και να βγει στην αγορά, τώρα θέλει μόλις έναν χρόνο. Πόσο πιο γρήγορη μπορεί να γίνει η διαδικασία; Χρειάζεται μελέτη για την αποτελεσματικότητα και χωριστή μελέτη για την ασφάλεια και για τον καθορισμό της δοσολογίας. Το εμβόλιο της γρίπης κάθε χρόνο εμπλουτίζεται με νέα στελέχη, ώστε να πιάνουμε τις μεταλλάξεις, που υφίσταται ο ιός της γρίπης, ίσως χρειαστεί να γίνει το ίδιο για τον κορωνοϊό», λέει στη «ΜΠΑΜ» ο καθηγητής καρδιολογίας και βουλευτής, Χριστόδουλος Στεφανάδης και συνεχίζει:

«Οι κορωνοϊοί μεταλλάσσονται όπως ξέρουμε κι αυτές οι μεταλλάξεις οδηγούν στην εμφάνιση ανθεκτικότητας στα φάρμακα ή και στα εμβόλια. Είναι, λοιπόν, πολύ νωρίς για να ξέρουμε αν θα οδηγηθούμε σε μονοθεραπείες κι αν το εμβόλιο-όταν θα υπάρξει – θα είναι αποτελεσματικό. Πάντως, και τα κοκτέιλ φαρμάκων που το καθένα έχει διαφορετικό μηχανισμό δράσης κι όλα μαζί δρουν συνεργικά βοηθούν στην αντιμετώπιση της λοίμωξης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο ρετροϊός HIV, για τον οποίο μετά από σχεδόν 40 χρόνια ερευνών, ακόμα δεν υπάρχει εμβόλιο. Ομως καταφέραμε να το κάνουμε το AIDS (την HIV λοίμωξη) ελέγξιμο νόσημα χάρη στους φαρμακευτικούς συνδυασμούς».

Γεννημένος στην Ικαρία, το νησί της μακροζωίας, ο Χριστόδουλος Στεφανάδης διερωτάται αν κάποιες άλλες παράμετροι, όπως το κλίμα ή οι γενετικοί παράγοντες, βοήθησαν στην καλύτερη αντιμετώπιση της πανδημίας στη χώρα μας και λέει πως το θέμα αυτό θα αναλυθεί αργότερα. Για την ώρα επείγει να λυθεί ο δυσεπίλυτος γρίφος για το τι ακριβώς κάνει η Covid-19 στον οργανισμό. «Ο κορωνοϊός είναι ένας νέος ιός, που τώρα τον γνωρίζουμε και ακριβώς επειδή είναι άγνωστος, θανάσιμος, πολύ μεταδοτικός και ύπουλος τα μέτρα που λάβαμε για να οχυρωθούμε ήταν καθ’ υπερβολή. Η Covid-19 προσβάλλει με μηχανισμούς εν πολλοίς άγνωστους τους πνεύμονες και την καρδιά, όχι όμως μόνο αυτά τα δύο ζωτικά όργανα. Προκαλεί στον οργανισμό έναν χείμαρρο από φλεγμονώδεις ουσίες που καταστρέφουν την καρδιά και τους πνεύμονες, προκαλούν εκτεταμένη φλεγμονή στα αγγεία σε όλο το σώμα κι εμβολές σε πληθώρα οργάνων, στους πνεύμονες, το ήπαρ, τον εγκέφαλο, τα νεφρά…», τονίζει ο Χριστόδουλος Στεφανάδης.

Ομως, η επιστημονική κοινότητα δεν το βάζει κάτω, με την Ελλάδα να είναι στην πρώτη γραμμή των θεραπευτικών εξελίξεων. «Η πατρίδα μας συμμετέχει σε διεθνείς πολυκεντρικές μελέτες για δοκιμές φαρμάκων, όπως το remdesivir, ορού πλάσματος από ασθενείς που ανέρρωσαν, ακόμα και ταχέων τεστ αντισωμάτων. Παράλληλα, υπάρχει και η αμιγώς ελληνική κλινική μελέτη για την κολχικίνη από τον καθηγητή Σπύρο Δευτεραίο και εμένα, η οποία γίνεται σε 26 ελληνικά κέντρα με περισσότερους από 100 Ελληνες επιστήμονες και 120 ασθενείς. Η μελέτη, που σύντομα ολοκληρώνεται έχει δώσει πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα τα οποία θα ανακοινωθούν σύντομα. Η κολχικίνη είναι ένα γνωστό καρδιολογικό φάρμακο και χορηγείται σε ασθενείς με Covid-19 που νοσηλεύονται με καρδιολογικές επιπλοκές και σε ασθενείς υψηλού κινδύνου. Δίνεται συμπληρωματικά με τις άλλες θεραπείες που χορηγούνται στα νοσοκομεία», εξηγεί ο Χριστόδουλος Στεφανάδης.

Η παρουσία της Ελλάδας είναι σημαντική και σε μια μελέτη-ορόσημο που αναμένεται να οδηγήσει από μέρα σε μέρα στο να δώσει ο Αμερικανικός Οργανισμός Φαρμάκων (FDA) την πολυαναμενόμενη έγκριση για το αντιικό φάρμακο remdesivir ως ενδεικνυόμενη θεραπεία για την Covid-19.

Η Ελλάδα συμμετέχει με τέσσερα κέντρα, όπως τόνισε κατά την ομιλία του μέσα από τον Λευκό Οίκο ο λοιμωξιολόγος Αντονι Φάουτσι, σύμβουλος του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας των ΗΠΑ. Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι οι ασθενείς που έλαβαν remdesivir είχαν 31% βραχύτερο χρόνο μέχρι την ανάκαμψη σε σύγκριση με τους ασθενείς που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Συγκεκριμένα, ο διάμεσος χρόνος έως την ανάρρωση ήταν 11 ημέρες για τους ασθενείς που έλαβαν remdesivir σε σύγκριση με 15 ημέρες για εκείνους που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Τα αποτελέσματα έδειξαν επίσης κάποιο όφελος στην επιβίωση, με ποσοστό θνησιμότητας 8% για την ομάδα που έλαβε remdesivir έναντι 11.6% για την ομάδα του εικονικού φαρμάκου. Υπήρξε δηλαδή ένα όφελος τεσσάρων ημερών στην ανάκαμψη των ασθενών και ένα αντίστοιχο όφελος 4% στη μείωση της θνησιμότητας, η οποία θυμίζουμε ότι μέσα στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, για τους διασωληνωμένους ασθενείς με Covid-19 φτάνει το 50%.

Οι ασθενείς που συμμετείχαν στη μελέτη του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας των ΗΠΑ έλαβαν για συνολικά 10 ημέρες είτε remdesivir ενδοφλεβίως (το φάρμακο αποτελεί το μεγάλο στοίχημα της αμερικανικής φαρμακοβιομηχανίας Gilead για την αντιμετώπιση της Covid-19) είτε έγχυση εικονικού φαρμάκου.

Σε άλλη μελέτη φάνηκε ότι η χορήγηση του μονοκλωνικού αντισώματος tocilizumab (της ελβετικής φαρμακοβιομηχανίας Roche), το οποίο μπλοκάρει τον υποδοχέα της ιντερλευκίνης-6, μπορεί να ελαττώσει τους δείκτες φλεγμονής σε ασθενείς με Covid-19 και πιθανά να επιταχύνει την κλινική βελτίωση. Προκειμένου, όμως, να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητα μιας θεραπευτικής αγωγής, απαιτείται να πραγματοποιηθεί συγκριτική μελέτη, η οποία να συγκρίνει τη θεραπευτική αγωγή με την καθιερωμένη θεραπευτική αγωγή, την οποία λαμβάνει η ομάδα ελέγχου.

Από την άλλη όχθη του Ατλαντικού έρχονται κι άλλες ενθαρρυντικές ειδήσεις για μια νέα υπό έρευνα ανοσοθεραπεία η οποία βασίζεται σε ανθρώπινα πολυκλωνικά αντισώματα που στοχεύουν τον ιό SARSCoV-2, που προκαλεί τη λοίμωξη Covid-19. Η υποψήφια θεραπεία έχει την κωδική ονομασία SAB185 και θα τεθεί σε κλινική αξιολόγηση το καλοκαίρι ενώ αποτελεί προϊόν συνεργασίας των εταιρειών CSL Behring και SAB Biotherapeutics. Θεραπευτικές προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση της Covid-19 αφορούν στη χορήγηση κι άλλων αντιικών φαρμάκων, όπως oι συνδυασμοί Lopinavir/Ritonavir της Abbvie, σε συνδυασμό με το oseltamivir της Roche (για τη γρίπη Η1Ν1) καθώς και το Darunavir της Mylan σε συνδυασμό με το Umifenovir, αλλά και το αντιικό Favipiravir, που πήρε έγκριση από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων της Κίνας. Τα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών αυτών των φαρμάκων αναμένονται αλλά θεωρούνται προκαταρτικά. Επίσης, στο πλαίσιο των φαρμάκων που αναστέλλουν τους υποδοχείς της ιντερλευκίνης, εκτός από το tocilizumab δοκιμάζονται ανθελονοσιακά με αντιφλεγμονώδη/ανοσορυθμιστική δράση όπως η υδροξυχλωροκίνη (της Sanofi και της Novartis) και η χλωροκίνη της Unipharma (συνήθως σε συνδυασμό με αζιθρομυκίνη) αλλά και αναστολείς άλλων κυτταροκινών που εμπλέκονται στην φλεγμονή. Με οδηγό τις προηγούμενες επιδημίες με τους ιούς MERS & SARS, Αμερικανοί ερευνητές πρόκειται να μελετήσουν και μια θεραπεία με μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα που προέρχονται από το ομφαλοπλακουντιακό αίμα σε ασθενείς με Covid-19.

«Τόση μεγάλη πληθώρα βλαβών βλέπουμε σε λίγες ασθένειες»

Επιστρέφοντας στην εγχώρια επιστημονική κοινότητα, ο καθηγητής πνευμονολογίας Στέλιος Λουκίδης από το νοσοκομείο «Αττικόν» εξηγεί πως τα ευρήματα που προκύπτουν από τις νεκροτομές των ανθρώπων που χάθηκαν από τον κορωνοϊό δίνουν μια μεγάλη ποικιλία παθολογικών ευρημάτων. «Βλέπουμε αγγειίτιδες, πνευμονίες θρομβώσεις, εμβολές κι αναρωτιόμαστε αν αυτό είναι μέρος της βλάβης ή όλη η βλάβη. Τόσο μεγάλη πληθώρα βλαβών βλέπουμε σε λίγες ασθένειες- μία απ’ αυτές είναι ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος που προσβάλλει πολλά όργανα ταυτόχρονα.

Οι πολλοί φαινότυποι οδηγούν στο συμπέρασμα ότι μπορεί να χρειάζεται πολλαπλές θεραπείες και το κατά πόσο θα καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε τον κορωνοϊό μια κι έξω, με μια θεραπεία, είναι ένα μεγάλο ερωτηματικό», λέει ο καθηγητής Στέλιος Λουκίδης προσυπογράφοντας τις προαναφερθείσες απόψεις της Αναστασίας Κοτανίδου και του Χριστόδουλου Στεφανάδη και συνεχίζει:

«Τα πρωτόκολλα που χρησιμοποιούμε βάσει του ΕΟΔΥ ουσιαστικά κάνουν πράξη το πανάρχαιο απόφθεγμα του Ιπποκράτη ‘ωφελέειν, μη βλάπτειν’, καθώς ακολουθούμε κάποιες κεντρικές συστάσεις ώστε τα φάρμακα που δίνουμε τουλάχιστον να μην κάνουν περισσότερο κακό από ό,τι καλό. Στους ασθενείς που είναι στην Πνευμονολογική Κλινική δίνουμε υδροξυχλωροκίνη (για την αντιφλεγμονώδη και αντιιική της δράση) μαζί με ένα αντιβιοτικό, που το χορηγούμε σαν άνοσο τροποποιητικό».

*Όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΜΠΑΜ» που κυκλοφορεί

Live: Ο παγκόσμιος χάρτης εξάπλωσης της πανδημίας

Κορωνοϊός: Διαβάστε εδώ όλες τις εξελίξεις για τον φονικό ιό