Του ΠΕΤΡΟΥ ΚΟΥΣΟΥΛΟΥ
Σε σαρωτικές αλλαγές οι οποίες αναμένεται να αλλάξουν ολοκληρωτικά την εικόνα και τον τρόπο λειτουργίας της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας, προκειμένου να μη σημειωθούν άλλα λάθη και παραλείψεις όπως εκείνα που έχουν συμβεί στις υποθέσεις της Πάτρας (με τους θανάτους των παιδιών της Ρούλας Πισπιρίγκου) και της Αμαλιάδας (με την απώλεια πέντε βρεφών παρουσία της Ειρήνης Μουρτζούκου), προχώρησε το υπουργείο Δικαιοσύνης.
Με νομοσχέδιο που κατατέθηκε την περασμένη Τρίτη στη Βουλή, το οποίο φέρει την υπογραφή του υπουργού Δικαιοσύνης Γιώργου Φλωρίδη αλλά και της υπηρεσιακής γραμματέως του υπουργείου Βίκυς Γιαβή, υπό την αρωγή του επικεφαλής της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Νίκου Καρακούκη, προβλέπεται ο πλήρης εκσυγχρονισμός του τρόπου λειτουργίας της Υπηρεσίας, η θέσπιση αυστηρών πρωτοκόλλων που θα πρέπει να τηρούνται με ευλάβεια, η διαρκής αξιολόγηση των ιατροδικαστών, καθώς και η χρήση της τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) προκειμένου να περιορίζονται οι αστοχίες και τα λάθη.
Παράλληλα -και αυτό αξιολογείται και κρίνεται ως πολύ σημαντικό- θεσπίζεται και ανώτερο όργανο ιατροδικαστών, μια τριμελής ομάδα η οποία θα αποτελείται από τον προϊστάμενο όλων των Ιατροδικαστικών Υπηρεσιών και δύο προϊσταμένους περιφερειακών Ιατροδικαστικών Υπηρεσιών. Σημειώνεται ότι στην εν λόγω δευτεροβάθμια επιτροπή, η οποία θα παρεμβαίνει είτε αυτεπαγγέλτως είτε μετά από εισαγγελική παραγγελία, δεν θα μπορούν να συμμετέχουν ιατροδικαστές οι οποίοι συμμετέχουν στο υπηρεσιακό και στο πειθαρχικό συμβούλιο των ιατροδικαστών. Όπερ σημαίνει ότι αυτομάτως αναμένεται να εξαιρεθεί η κ. Αγγελική Τσιόλα, προϊσταμένη της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Πάτρας, η οποία ως γνωστόν συμμετέχει στο υπηρεσιακό συμβούλιο. Όπως πληροφορείται η «ΜΠΑΜ στο Ρεπορτάζ», τα μέλη της εν λόγω επιτροπής, η οποία θα κληθεί να λύσει τον γρίφο σχετικά με το θρίλερ της Αμαλιάδας, αναμένεται να τοποθετηθούν μετά την ανάληψη των καθηκόντων του νέου γενικού διευθυντή των Ιατροδικαστικών Υπηρεσιών που θα εδρεύει στο υπουργείο Δικαιοσύνης, ο διορισμός του οποίου πρόκειται να γίνει με Προεδρικό Διάταγμα.
Οι 7+1 μεγάλες αλλαγές
Στελέχη του υπουργείου σχολίαζαν στην «Μ» ότι αυτή τη στιγμή οι κρατικοί ιατροδικαστές είναι ίσως οι μοναδικοί λειτουργοί του Δημοσίου οι οποίοι είναι ανέλεγκτοι και δεν λογοδοτούν πουθενά. «Αυτό ήρθε η ώρα να αλλάξει. Θα πρέπει να αντιληφθούν ορισμένοι ότι δεν θα μπορούν να συνεχίσουν να συμπεριφέρονται λες και έχουν το αλάθητο του Πάπα. Τα λάθη που έχουν συμβεί σε υποθέσεις οι οποίες έχουν απασχολήσει τη δημοσιότητα αφενός διασαλεύουν το κύρος της υπηρεσίας και αφετέρου κατακρημνίζουν το αίσθημα εμπιστοσύνης που πρέπει να έχει ο πολίτης στους Έλληνες ιατροδικαστές, οι οποίοι, μεταξύ άλλων, συνεισφέρουν στην ορθή απονομή της Δικαιοσύνης, ιδίως όταν έχουμε να κάνουμε με εγκλήματα», αναφέρουν χαρακτηριστικά.
Έτσι λοιπόν στο νομοσχέδιο, το οποίο αναμένεται να ψηφιστεί μέχρι το τέλος της ερχόμενης εβδομάδας, συμπεριλαμβάνονται 7+1 κομβικής σημασίας αλλαγές, οι οποίες πρόκειται να εκσυγχρονίσουν την υπηρεσία:
1. Προβλέπεται ο καθορισμός του περιεχομένου που οφείλει, υποχρεωτικά, να έχει μια ιατροδικαστική έκθεση. Σημειώνεται ότι μέχρι σήμερα δεν προβλέπεται συγκεκριμένο περιεχόμενο για την ιατροδικαστική έκθεση και ο κάθε ιατροδικαστής ενεργεί αυτοβούλως, με αποτέλεσμα να παρατηρούνται πολλά σημάδια… αρρυθμίας.
2. Καθιερώνεται ο δεύτερος βαθμός διαδικασίας για την επαναξιολόγηση της ιατροδικαστικής έκθεσης με τη σύσταση Τριμελούς Επιτροπής Υψηλόβαθμων Ιατροδικαστών. Ως γνωστόν, μέχρι σήμερα, σε αντίθεση με όσα συμβαίνουν σε προηγμένες χώρες όπως οι Αμερική, η Βρετανία, ακόμη και η Ιταλία, δεν υφίσταται δεύτερος βαθμός, με αποτέλεσμα ο κάθε ιατροδικαστής να συντάσσει μια έκθεση η οποία θεωρείται θέσφατο, παρά το γεγονός (όπως αποδείχθηκε στην υπόθεση Πισπιρίγκου) ότι μπορεί να καταλήγει σε λαθεμένη αιτία θανάτου, με αποτέλεσμα να καλύπτονται εγκλήματα.
3. Εισάγεται το πληροφοριακό σύστημα στις Ιατροδικαστικές Υπηρεσίες (ΠΑΠΗ). Πλέον στις υπηρεσίες θα λειτουργεί ψηφιακό πληροφοριακό σύστημα με χρήση τεχνητής νοημοσύνης για την εξαγωγή ιατροδικαστικής έκθεσης. Το εν λόγω σύστημα, το οποίο θεωρείται πρωτοποριακό σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα δίνει τη δυνατότητα στις Αρχές (εισαγγελικές και αστυνομικές) να ενημερώνονται σε πραγματικό χρόνο για την εξέλιξη των ιατροδικαστικών ερευνών, ενώ ο γενικός διευθυντής Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας θα μπορεί να αξιολογεί το έργο των συναδέλφων του, να εντοπίζει τα κενά και τις τυχόν καθυστερήσεις, και να επιλαμβάνεται προκειμένου να θεραπεύονται προβλήματα.
Την ίδια στιγμή οι ιατροδικαστές θα είναι εφοδιασμένοι με ειδικά τάμπλετ, στα οποία θα καταγράφουν τα ευρήματα και θα απαθανατίζουν τα όργανα τα οποία εξετάζουν, ενώ με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης θα αξιολογούν τα ευρήματα και θα καταλήγουν σε αιτία θανάτου. Ως γνωστόν, μέχρι σήμερα δεν υπάρχει πληροφοριακό σύστημα.
4. Το νομοσχέδιο προβλέπει την έκδοση διοικητικών πρωτοκόλλων για όλες τις εργασίες της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας. Σήμερα δεν υπάρχουν τέτοια πρωτόκολλα και η κάθε Ιατροδικαστική Υπηρεσία λειτουργεί αυτοβούλως.
5. Επιπλέον, μέσω του νομοσχεδίου εισάγονται δείκτες ποιότητας για τις παρεχόμενες ιατροδικαστικές υπηρεσίες, καθώς μέχρι πρότινος δεν υπήρχαν δείκτες ποιότητας.
6. Παράλληλα προβλέπεται η σύνταξη Κώδικα Δεοντολογίας Ιατροδικαστικού Επαγγέλματος, ο οποίος ακόμη και σήμερα αγνοείται.
7. Αλλάζει η σύνθεση του Πειθαρχικού Συμβουλίου Ιατροδικαστών, με την πλειοψηφία να έχουν τα μέλη που δεν είναι υπάλληλοι. Πλέον τα πειθαρχικά παραπτώματα των κρατικών ιατροδικαστών (ήδη βρίσκονται επτά ΕΔΕ σε εξέλιξη) αναμένεται να κρίνονται από δικαστές, εισαγγελείς κ.ά. που θα αποτελούν μέλη του Συμβουλίου. Σε αυτό θα συμμετέχει και ένας ιατροδικαστής. Μέχρι σήμερα η πλειοψηφία των μελών του Πειθαρχικού Συμβουλίου αποτελούνταν από υπαλλήλους του υπουργείου Δικαιοσύνης, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η ορθή λήψη αποφάσεων ακόμη και σε εξόφθαλμες περιπτώσεις πειθαρχικών παραπτωμάτων.
8. Τέλος, μέσω του νομοσχεδίου οριοθετείται το έργο των ιατροδικαστών στο πλαίσιο της
ισχύουσας σήμερα νομοθεσίας. Τι συμβαίνει μέχρι σήμερα; Γίνεται καταστρατήγηση της ισχύουσας νομοθεσίας και εκκρεμούν πολλές πειθαρχικές υποθέσεις.
Τεχνολογική και οργανωτική αναβάθμιση
Ως γνωστόν, οι Ιατροδικαστικές Υπηρεσίες του υπουργείου Δικαιοσύνης διενεργούν σε εκτέλεση παραγγελιών που εκδίδουν οι αρμόδιες προανακριτικές και ανακριτικές αρχές ιατροδικαστικές πράξεις, με βάση τις σχετικές διατάξεις που προβλέπει ο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας. Οι ιατροδικαστικές πράξεις διαχωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:
Α. Τις εξετάσεις κλινικών περιστατικών που αφορούν εν ζωή εξεταζομένους με σκοπό τη διαπίστωση σωματικών βλαβών, κακώσεων, βιασμών, ασελγειών κ.λπ.
Β. Τις νεκροψίες – νεκροτομές σε σορούς με σκοπό τη διαπίστωση των αιτιών κάθε αδιευκρίνιστου ή αναγκαίου προς διερεύνηση θανάτου.
Η ιατροδικαστική έκθεση είναι ιατρικό έγγραφο με δικαστικό χαρακτήρα. Αποτελεί συστατικό στοιχείο της δικογραφίας, με ρόλο επιβοηθητικό για τον δικαστή. Περιλαμβάνει όλα τα πληροφοριακά στοιχεία που θεωρούνται κρίσιμα, σύμφωνα με τους κανόνες της ιατροδικαστικής επιστήμης, και τα οποία είναι αναγκαίο να περιέλθουν εις γνώσιν των αρμοδίων προανακριτικών και ανακριτικών αρχών για τη διερεύνηση κάθε υπόθεσης.
Κατά περίπτωση, η ιατροδικαστική έκθεση μπορεί να απαντάει σε επιμέρους ερωτήματα που θέτει η προανακριτική ή ανακριτική αρχή. Με τρόπο σαφή, κατανοητό και επιστημονικά τεκμηριωμένο καλείται να εξηγήσει τον μηχανισμό ή τα αίτια του θανάτου, τον μηχανισμό και τον τρόπο της πρόκλησης των σωματικών βλαβών, το μέγεθος της ζημίας που υπέστη ο παθών κ.ά.
Ως εκ τούτου αποτελεί πολύτιμο πληροφοριακό έγγραφο της δικογραφίας με σημασία κεφαλαιώδη. Γι’ αυτόν τον λόγο είναι αναγκαίο ως δικαστικό έγγραφο να πληροί συγκεκριμένες προϋποθέσεις, ώστε να καθίσταται λειτουργική και αποδοτική στο πλαίσιο του μηχανισμού της απονομής του Δικαίου.
Το υπουργείο Δικαιοσύνης αφού έλαβε υπόψη του όλα τα παραπάνω, με τον νέο νόμο που εισηγείται για ψήφιση επιχειρεί ουσιαστικά τον εκσυγχρονισμό των Ιατροδικαστικών Υπηρεσιών σε δύο επίπεδα, τεχνολογικό και οργανωτικό:
– Τεχνολογικά με την εισαγωγή και εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης (πληροφοριακό σύστημα) και οργανωτικά με την αναδιάταξη του πλαισίου λειτουργίας των υπηρεσιών.
Με την εφαρμογή των διατάξεων του νέου νόμου το υπουργείο Δικαιοσύνης επιταχύνει τον χρόνο έκδοσης των ιατροδικαστικών εκθέσεων, με σκοπό οι δικαστικές υποθέσεις να εκδικάζονται ταχύτερα και ο μηχανισμός της απονομής του Δικαίου να συμπορεύεται με τις ανάγκες των πολιτών. Επιπρόσθετα, ο νόμος εκσυγχρονίζει το πλαίσιο της υπηρεσιακής κατάστασης των στελεχών των Ιατροδικαστικών Υπηρεσιών, ιατροδικαστών και των υπαλλήλων των υπηρεσιών και βελτιστοποιεί τις παρεχόμενες υπηρεσίες προς όφελος των πολιτών.
Το υπουργείο Δικαιοσύνης με τον νέο νόμο εισάγει και εφαρμόζει στις Ιατροδικαστικές Υπηρεσίες πληροφοριακό σύστημα. Σκοπός της νέας αυτής πρακτικής είναι ο εκσυγχρονισμός των Ιατροδικαστικών Υπηρεσιών στο πλαίσιο της αποδοτικότερης, ταχύτερης και αποτελεσματικότερης διαχείρισης των ιατροδικαστικών πράξεων. Το πληροφοριακό σύστημα προβλέπει στις λειτουργίες του ανάμεσα σε άλλα την παραλαβή της παραγγελίας ιατροδικαστικής διερεύνησης από την Ιατροδικαστική Υπηρεσία με ψηφιακά μέσα, τη δημιουργία ηλεκτρονικής καρτέλας υπόθεσης, την ψηφιακή καταχώριση των ευρημάτων της ιατροδικαστικής εξέτασης και άλλων απαραίτητων στοιχείων, την καταγραφή της αποστολής δειγμάτων σε τρίτους για περαιτέρω διερεύνηση και την παραγωγή της ιατροδικαστικής έκθεσης.
Παράλληλα, ο νέος νόμος θεμελιώνει με τρόπο σαφή την υποχρεωτικότητα της σύνταξης και υποβολής της ιατροδικαστικής έκθεσης στον αναγκαίο χρόνο, ήτοι χωρίς καθυστέρηση. Το ενδιαφέρον του υπουργείου Δικαιοσύνης στην προκειμένη περίπτωση ερείδεται στη μεγάλη δυσφορία που έχει προκαλέσει σε πολλές περιπτώσεις υποθέσεων η αναβολή ή η επιβράδυνση εκδίκασης υποθέσεων εξαιτίας της καθυστέρησης υποβολής των ιατροδικαστικών εκθέσεων.
Με το εισηγούμενο προς ψήφιση σχέδιο νόμου το υπουργείο Δικαιοσύνης αναγνωρίζει έμπρακτα ότι η ιατροδικαστική διερεύνηση δεν ολοκληρώνεται μετά τη διενέργεια μιας νεκροψίας – νεκροτομής ή μιας κλινικής εξέτασης. Ουσιαστικά συνεχίζει να υφίσταται όσο οι δικαστικές υποθέσεις εκκρεμούν και πίσω από αυτές βρίσκονται κάθε φορά άνθρωποι με διαφορετικά συναισθήματα, βιώματα, εμπειρίες, προσδοκίες και προβλήματα.
Επιταχύνοντας τη διαδικασία σύνταξης και υποβολής των ιατροδικαστικών εκθέσεων και θεσπίζοντας τον έλεγχο όσων με προσωπική υπαιτιότητα καθυστερούν την εκδίκαση των δικαστικών υποθέσεων, το υπουργείο Δικαιοσύνης εγκαινιάζει μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση στη διαχείριση των προβλημάτων.
Επιχειρεί να ανοίξει δρόμο και να δώσει χώρο στους ανθρώπους που στηρίζουν τις προσδοκίες τους στον μηχανισμό της απονομής Δικαίου και αναμένουν την ταχύτερη απονομή του με άμεσο και αξιόπιστο τρόπο.
Οπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Μπαμ στο Ρεπορτάζ