Νεα διάταξη στον Ποινικό Κώδικα για τα Fake News

Στην απόσυρση (και αναμόρφωση) της διάταξης του περίφημου άρθρο 191 του Ποινικού Κώδικα, περί διασποράς ψευδών ειδήσεων (fake news) που είχε προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων από φορείς αλλά κυρίως από δημοσιογραφικές ενώσεις, κατά τη διάρκεια της ψήφισης του τον Νοέμβριο του 2021, προχώρησε προ ημέρων η κυβέρνηση.

Η διάταξη που είχε καταγγελθεί πως κατατείνει στην λογοκρισία , είχε αναβαθμίσει την έννοια των fake news, εντάσσοντας τα στα αδικήματα “αφηρημένης διακινδύνευσης”, χωρίς δηλαδή να απαιτείται για την καταδίκη η επέλευση συγκεκριμένου αποτελέσματος. Μάλιστα έφερνε ποινές αυξημένες, που αυξάνονταν κι άλλο αν η πράξη (π.χ δημοσίευση) γινόταν επανειλημμένα και έφτανε μέχρι τα 5 χρόνια.

Αλλαγή

Η προηγούμενη μορφή της διάταξης που ψηφίστηκε τον Νοέμβριο του 2021, ανέφερε:

Άρθρο 191

“Όποιος δημόσια ή μέσω του διαδικτύου διαδίδει ή διασπείρει με οποιονδήποτε τρόπο ψευδείς ειδήσεις που είναι ικανές να προκαλέσουν ανησυχίες ή φόβο στους πολίτες ή να κλονίσουν την εμπιστοσύνη του κοινού στην εθνική οικονομία, στην αμυντική ικανότητα της χώρας ή στη δημόσια υγεία τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) μηνών και χρηματική ποινή. Εάν η πράξη τελέστηκε επανειλημμένα μέσω του τύπου ή μέσω διαδικτύου, ο υπαίτιος τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι (6) μηνών και χρηματική ποινή. Με την ίδια ποινή τιμωρείται και ο πραγματικός ιδιοκτήτης ή εκδότης του μέσου με το οποίο τελέστηκαν οι πράξεις των προηγούμενων εδαφίων”.

Η βασική μομφή ήταν πως η διάταξη καταγγέλθηκε ως επικίνδυνη για την ελευθερία του λόγου και τιμωρούσε μέχρι και με φυλάκιση 5 ετών όσους διαδίδουν ή διασπείρουν “ψευδείς ειδήσεις” που θεωρούνται από τη δικαιοσύνη “ικανές να προκαλέσουν ανησυχίες ή φόβο με κίνδυνο για την οικονομία, τον τουρισμό, την αμυντική ικανότητα της χώρας και τις διεθνείς σχέσεις”. Μάλιστα η ΕΣΗΕΑ είχε ζητήσει την απόσυρση της διάταξης αναφέροντας ότι υπάρχει κίνδυνος “να βρεθούμε οι δημοσιογράφοι αυτεπάγγελτα υπόλογοι γιατί, εκφράζοντας την άποψή μας, ή ασκώντας κριτική που είναι συστατικό στοιχείο της αποστολής μας, μπορεί να προκαλέσουμε ανησυχίες ή φόβο στους πολίτες”.

Η νέα μορφή

Πλέον με την διάταξη για να υπάρξει η διάπραξη αδικήματος και να κινηθεί ποινική διαδικασία δε θα αρκεί να υπάρξει (αφηρημένα) “κίνδυνος” αλλά απαιτείται και το “αποτέλεσμα” της πρόκλησης φόβου, και όχι απλώς ανησυχίας. Δηλαδή να συνοδεύεται απο πράξεις και αποτελέσματα. Οπως αναφέρει η νεα διάταξη που περιελήφθη στο νομοσχέδιο για την “Ενίσχυση δηµοσιότητας και διαφάνειας στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο” που ψηφίστηκε στη Βουλή η νεα διάταξη έχει ως εξης:

Άρθρο 4 Διασπορά ψευδών ειδήσεων -Τροποποίηση άρθρου 191 ΠΚ Στο άρθρο 191 του Ποινικού Κώδικα [ν. 4619/2019, (Α΄ 96)] α) αντικαθίσταται το πρώτο εδάφιο, β) καταργείται το δεύτερο εδάφιο, γ) στο τρίτο εδάφιο επέρχονται νοµοτεχνικές βελτιώσεις και το άρθρο 191 του Ποινικού Κώδικα διαµορφώνεται ως εξής:

Άρθρο 191 Διασπορά ψευδών ειδήσεων

Όποιος δηµόσια ή µέσω του διαδικτύου διαδίδει ή διασπείρει µε οποιονδήποτε τρόπο ψευδείς ειδήσεις µε αποτέλεσµα να προκαλέσει φόβο σε αόριστο αριθµό ανθρώπων ή σε ορισµένο κύκλο ή κατηγορία προσώπων που αναγκάζονται έτσι να προβούν σε µη προγραµµατισµένες πράξεις ή σε µαταίωσή τους, µε κίνδυνο να προκληθεί ζηµία στην οικονοµία, στην αµυντική ικανότητα της χώρας ή στη δηµόσια υγεία τιµωρείται µε φυλάκιση έως τρία (3) έτη ή µε χρηµατική ποινή. Με την ίδια ποινή τιµωρείται και ο πραγµατικός ιδιοκτήτης ή εκδότης του µέσου µε το οποίο τελέστηκαν οι πράξεις του παρόντος.”

Πλέον δηλαδή το αδίκημα ουσιαστικά επανέρχεται στην προηγούμενη μορφή του:

– μετατρέπεται από αφηρημένης σε συγκεκριμένης διακινδύνευσης,

– μειώνονται οι ποινές που έφταναν έως 5 χρόνια και πλεον φτάνουν έως 3 χρόνια ή απλά σε χρηματική ποινή

– καταργείται η αυξημένη ποινή όταν το αδίκημα διαπράττεται κατ΄εξακολούθηση

Η αιτολογική έκθεση αναφέρει πως η αλλαγή κρίνεται επιβεβλημένη “προκειμένου, να απαλειφθεί η χρήση της αποδεικτικά δυσχερούς και μη ευχερώς αξιολογούμενης έννοιας της ικανότητας πρόκλησης ανησυχίας ή φόβου στους πολίτες και του “κλονισμού της εμπιστοσύνης του κοινού”, ως επακόλουθου της διασποράς της ψευδούς είδησης”.

Αναφέρεται ακόμα πως η γενική διατύπωση προκαλούσε δυσχέρειες ως προς την εφαρμογή και την ερμηνεία της ρύθμισης. Πλέον απαιτείται για να στοιχειοθετηθεί αδίκημα η πρόκληση φόβου, ως αποτελέσματος, σε αόριστο αριθμό ανθρώπων ή σε ορισμένο κύκλο ή κατηγορία προσώπων που αναγκάζονται έτσι να προβούν σε μη προγραμματισμένες πράξεις ή σε ματαίωσή τους, με κίνδυνο να προκληθεί ζημία στα πεδία της εθνικής οικονομίας, της αμυντικής ικανότητας της χώρας και της δημόσιας υγείας.

Η νέα διάταξη πάντως έως επιεικέστερη καταλαμβάνει και εκκρεμείς υποθέσεις, και ενδεχομένως θα οδηγήσει σε αθωώσεις υποθέσεις π.χ αντιεμβολιαστών σε βάρος των οποίων είχε ασκηθεί ποινική δίωξη με βάση την προηγούμενη μορφή της διάταξης του Ποινικού Κώδικα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Το TikTok παραπληροφορεί – Έρευνα δείχνει τεράστιο όγκο από fake news στη δημοφιλή πλατφόρμα

Λογαριασμό στην Ελβετία είχε ο ιδρυτής της ΜΚΟ «HumanRights360» με τα fake news για τους «38» στον Έβρο