Πλειστηριασμοί: Δικαστικός φραγμός στις εταιρίες διαχείρισης των δανείων – Της Αριάδνης Νούκα, δικηγόρου παρ΄Αρείω Πάγω

Η μεταβίβαση των απαιτήσεων από δάνεια και πιστώσεις εκ μέρους των πιστωτικών ιδρυμάτων, κατά το εθνικό δίκαιο, λαμβάνει χώρα, είτε με την εφαρμογή του νόμου περί τιτλοποίησης απαιτήσεων του Ν. 3156/2003, είτε με το θεσμικό πλαίσιο που προβλέπει ο Ν. 4354/2015, όπως τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε εν συνεχεία με τους ν.4389/2016, ν.4390/2016, ν.4393/2016, ν.4472/2017 και ν. 4519/2018 και 4643/2019.

Τα δύο αυτά θεσμικά εργαλεία αξιοποίησης του χαρτοφυλακίου των πιστωτικών ιδρυμάτων είναι αυτοτελή και ισχύουν παράλληλα .  Όπως, δε,  ρητώς προκύπτει από την αιτιολογική έκθεση του ν.4389/2016 υφίσταται δικαίωμα επιλογής του καθενός εξ’ αυτών εκ μέρους των πιστωτικών ιδρυμάτων κατά την μεταβίβαση των απαιτήσεων από δάνεια και πιστώσεις. Συνεπώς, δεν τυγχάνουν συνδυαστικής εφαρμογής  και  η  επιλογή του ενός θεσμικού πλαισίου αποκλείει την εφαρμογή των διατάξεων του άλλου. Τούτο διευκρινίστηκε και με γνωμοδοτικό  έγγραφο του Υπουργείο Οικονομικών που τιτλοφορείται «Διευκρινίσεις για την εφαρμογή του ν. 4354/2015 κατά τη μεταβίβαση μέσω τιτλοποίησης μη εξυπηρετούμενων δανείων», όπου επί λέξει αναφέρεται  μεταξύ άλλων ότι «Οι διατάξεις των άρθρων 1 έως και 3 Α του ν. 4354/2015 δεν εφαρμόζονται στις μεταβιβάσεις απαιτήσεων μεταξύ πιστωτικών και χρηματοδοτικών ιδρυμάτων και στις συναλλαγές που διέπονται από τους νόμους 3156/2003, …….., …….. »

Οι διαφορές του θεσμικού πλαισίου μεταξύ των δύο νομοθετημάτων είναι σημαντικές. Πέραν, από τον σκοπό του καθενός εξ΄ αυτών που διαφέρει ουσιωδώς, όπως προκύπτει από την αιτιολογική έκθεση που τα συνοδεύει, διαφορές εντοπίζονται

Α. στον εκδοχέα των απαιτήσεων: σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 3156/2003 εκδοχέας είναι η εταιρία ειδικού σκοπού, η οποία δεν έχει  καμία απολύτως υποχρέωση να συνάψει σύμβαση διαχείρισης, ενώ σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4354/2015 είναι η ΕΑΑΔΠ – εταιρία απόκτησης δανείων και πιστώσεων- του άρθρου 1§1β η οποία, υποχρεωτικά και με ποινή ακυρότητας της μεταβίβασης των απαιτήσεων  πρέπει να συνάψει σύμβαση διαχείρισης των απαιτήσεων με ΕΔΑΔΠ -εταιρία διαχείρισης δανείων και πιστώσεων-  του άρθρου 1§1α.

---

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Αριάδνη Νούκα: Ζήτημα ηθικής τάξης η έλλειψη προστασίας των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων

Απίστευτη καταγγελία: Εισπρακτική παρενοχλεί ηλικιωμένο που νοσηλεύεται σε εντατική με κορωνοϊό

---

Β. στα δικαιώματα και εξουσίες των εταιριών διαχείρισης: κατά τα προβλεπόμενα στον ν. 4654/2015  τα δικαιώματα που απορρέουν από τις µμεταβιβαζόμενες λόγω πώλησης απαιτήσεις δύνανται να ασκούνται αποκλειστικά μόνο μέσω των εταιριών διαχείρισης και θεσμοθετήθηκε η ιδιότητα τους, ως μη δικαιούχων διαδίκων, προβλέψεις που δεν συμπεριελήφθησαν στον ν. 3156/2003, όπου η ανάθεση διαχείρισης, ως προελέχθη, είναι προαιρετική και η ιδιότητα τους είναι αυτή του άμεσου αντιπροσώπου του δικαιούχου της απαίτησης.

Βεβαίως, τίποτε δεν εμποδίζει μια εταιρία διαχείρισης που συστάθηκε με τον ν. 4354/2015 και λόγω του ότι φέρει την ιδιότητα του χρηματοδοτικού ιδρύματος -προϋπόθεση για την ανάληψη της διαχείρισης που τίθεται στην διάταξη του πρώτου εδαφίου της § 14 του άρθρου 10 του ν. 3156/2003 – να αναλάβει την διαχείριση των δανείων που μεταβιβάστηκαν ακολουθώντας τις διατάξεις  του ν. 3156/2003. Η ανάθεση της διαχείρισης, ωστόσο, διέπεται αποκλειστικά από τις διατάξεις του  ν. 3156/2003 και όχι του ν. 4354/2015. Κατά συνέπεια οι εξουσίες και τα δικαιώματα των εταιριών διαχείρισης  προσδιορίζονται και οριοθετούνται αποκλειστικά από τις διατάξεις του ν. 3156/2003 και επ΄ουδενί από τις διατάξεις του ν. 4354/2015.

Δοθέντων τούτων, οι εταιρίες διαχείρισης κατά την μεταβίβαση των απαιτήσεων των δανείων με τις διατάξεις του ν. 3156/2003 δεν φέρουν την ιδιότητα του μη δικαιούχου διαδίκου που τους  αναγνωρίζονται με τον ν. 4354/2015.

Τούτο έκρινε και η υπ΄ αριθμόν 909/2021 ΑΠ, η οποία επί λέξει δέχτηκε ότι:

«Η είσπραξη και εν γένει διαχείριση των μεταβιβαζόμενων απαιτήσεων μπορεί να ανατίθεται με σύμβαση εντολής/διαχείρισης από την αποκτώσα εταιρεία ειδικού σκοπού με έγγραφη σύμβαση, σε πιστωτικό ή χρηματοδοτικό ίδρυμα, νομίμως λειτουργούν στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο, στον μεταβιβάζοντα ή σε τρίτο (είτε είναι εγγυητής των εν λόγω απαιτήσεων, είτε ήταν επιφορτισμένος με τη διαχείριση ή την είσπραξή τους πριν τη μεταβίβαση), καταχωρίζεται δε και αυτή η σύμβαση (όπως κάθε μεταβολή) στο παραπάνω δημόσιο βιβλίο, χωρίς ωστόσο ο νόμος (3156/2003) να απονέμει στην εταιρία διαχείρισης την ιδιότητα του  κατ’ εξαίρεση νομιμοποιούμενου διαδίκου (μη δικαιούχου), όπως ρητά πράττει για τις εταιρίες διαχειρίσεως του ν. 4354/2015 στο άρθρο 2 παρ. 4 αυτού».

 

καθώς και οι πρόσφατες εφετειακές αποφάσεις κατά την διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων (ΜΕφΑθηνών 1858/2022, ΜΕφΑθ 3577/2022 και ΜΕφΛάρισας  250/2022).

Περαιτέρω, με τις ως άνω εφετειακές αποφάσεις κρίθηκε ότι, οι εταιρίες διαχείρισης των δανείων που μεταβιβάστηκαν βάσει των διατάξεων του ν 3156/2003 αναλαμβάνοντας την διαχείριση τους με τις διατάξεις του ίδιου νόμου δεν νομιμοποιούνται να προβούν σε πράξεις αναγκαστικής εκτέλεσης (σύνταξη επιταγής, κατάσχεση, πλειστηριασμό) με την αιτιολογία, ότι φέρουν την ιδιότητα του αντιπροσώπου του δικαιούχου της απαίτησης, ιδιότητα που δεν παρέχει την εξουσία προς διενέργεια αναγκαστικής εκτέλεσης και δεν συμβαδίζει, ούτε  συμβιβάζεται με την αυστηρή τυποποίηση και την ασφάλεια της εκτελεστικής διαδικασίας και ανέστειλαν την διενέργεια πλειστηριασμών.

Ειδικότερα και ενδεικτικά, παρατίθενται οι σχετικές παραδοχές της πρώτης εκδοθείσας απόφασης (ΜΕφΑθηνών 1858/2022), οι οποίες έχουν επί λέξει ως ακολούθως :

« …… εφόσον η επίδικη σύμβαση διαχείρισης διέπεται από τον Ν.3156/2003, η καθ’ ης διαχειρίστρια εταιρεία φέρει την ιδιότητα της αντιπροσώπου της ανωτέρω δικαιούχου εταιρείας και δεν έχει αποκτήσει την ιδιότητα του κατ’ εξαίρεση νομιμοποιούμενου διαδίκου (μη δικαιούχου), αφού ο εν λόγω νόμος δεν απονέμει σ’ αυτήν τέτοια ιδιότητα, σύμφωνα με τα εκτιθέμενα στη μείζονα σκέψη της παρούσας, δοθέντος ότι η κατ’ εξαίρεση νομιμοποίηση των διαχειριστικών εταιρειών αντλείται απ’ ευθείας από τον νόμο, εφόσον έχει συναφθεί η προβλεπόμενη από τον Ν.4354/2015 σύμβαση (βλ. Κιτσαρά, Η περαιτέρω μεταβίβαση απαιτήσεως από δάνεια και πιστώσεις μετά την αρχική απόκτησή της από «εταιρεία αποκτήσεως» του Ν. 4354/2015, σε ΧρΙΔ 2019.305). Η δε εξουσιοδότηση προς είσπραξη, που έχει χορηγηθεί στην καθ’ ης από τη δικαιούχο της απαίτησης δε δύναται να θεμελιώσει νομιμοποίησή της προς διενέργεια αναγκαστικής εκτέλεσης, καθόσον η χορήγηση εξουσιοδότησης στον τρίτο να επισπεύσει επ’ ονόματί του αναγκαστική εκτέλεση, ως εκούσιος αντιπρόσωπος του φορέα της απαίτησης δε συμβιβάζεται με την αυστηρή τυποποίηση και την ασφάλεια της εκτελεστικής διαδικασίας (Νίκας Δ. Αναγκ. Εκτελ. 1 παρ.20 αρ.3, Άννα Πλεύρη Μη δικαιούχοι και μη υπόχρεοι διάδικοι στην πολιτική δίκη, σελ. 35-36, 59-60). Ειδικότερα, η αναγκαστική εκτέλεση αποτελεί τη δραστικότερη μορφή παροχής έννομης προστασίας, την οποία η Πολιτεία απονέμει με τα προς τούτο αρμόδια όργανα και βάσει κανόνων δικαίου που διαγράφονται στον ΚΠολΔ ή σε άλλους ειδικούς νόμους, που συνθέτουν το δίκαιο της αναγκαστικής εκτέλεσης και, συνεπώς, είναι ανεπίτρεπτη η δικαιοπρακτική θεμελίωση της ενεργητικής νομιμοποίησης προς επίσπευση της εν λόγω διαδικασίας, εξαιρουμένων μόνο των ρητώς προβλεπόμενων από τον νόμο περιπτώσεων, η δε δυνατότητα του εξουσιοδοτηθέντος να ενάγει ιδίω ονόματι για την απαίτηση αποκρούεται ως περίπτωση απαγορευομένης δικαιοπρακτικής διαθέσεως της νομιμοποιήσεως (ΑΠ 45/2007 ΕλλΔνη 48.439, ΕΠειρ 693/1982, Λ. Σινανιώτης, Η νομιμοποίησις των διαδίκων εν τη πολιτική δίκη, 1968, σ. 88 επ., Κ. Κεραμεύς, Αστικό Δικονομικό Δίκαιο – Γενικό Μέρος, 1986, σ. 100, Ν. Νίκας, Εγχειρίδιο Πολιτικής Δικονομίας, 3η έκδ., 2018, παρ. 24, αριθ. 14). Περαιτέρω, εφόσον ο εκτελεστός τίτλος που αποτελεί τη βάση της επίδικης αναγκαστικής εκτέλεσης είναι διαταγή πληρωμής, η εκτελεστική διαδικασία δύναται να διεξαχθεί μόνο από τη δικαιούχο της επίμαχης απαίτησης, σύμφωνα με την προπαρατεθείσα διάταξη του άρθρου 919 ΚΠολΔ, στην οποία καθορίζονται ρητά και περιοριστικά οι περιπτώσεις των υποκειμενικών ορίων της εκτελεστότητας με συνέπεια οποιαδήποτε συμφωνία των μερών για τη διεύρυνση των ορίων αυτών, δηλαδή την επέκταση της εκτελεστότητας και σε άλλα πρόσωπα που δεν αναφέρονται στο νόμο να παρίσταται άκυρη» .

 

Με τις ίδιες νομικές προσεγγίσεις ήδη 4 πρόσφατες αποφάσεις Μονομελών Πρωτοδικείων (ΜΠρΘεσσαλονίκης 10014/2022, ΜΠρΘεσσαλονίκης 8283/2022 ΜΠρΡόδου 149/2022, ΜΠρΤρικάλων 97/2022 και η) ακύρωσαν την αναγκαστική εκτελεστική διαδικασία (επιταγή προς πληρωμή, έκθεση αναγκαστικής κατάσχεσης)  που επέβαλε εταιρία διαχείρισης.

Σχετική με τα ανωτέρω ζητήματα και με συναφή νομική προσέγγιση είναι και η αναλυτική αρθρογραφία του Αντιπροέδρου του Αρείου Πάγου κ. Γεώργιου Αποστολάκη «Ζητήματα από την κατ’ εξαίρεση νομιμοποίηση των εταιρειών διαχειρίσεως απαιτήσεων από τραπεζικά δάνεια» (δημοσιευμένη στην Επιθεώρηση Ακινήτων 2021. 698).

Η εξελισσόμενη ως άνω  νομολογιακή κατεύθυνση, πέραν από την αδιαμφισβήτητη        -κατά την άποψη της γράφουσας- νομική της ορθότητα, πιθανότατα να σταθεί και αρωγός  στους δανειολήπτες να πετύχουν (επιτέλους)  ρύθμιση των υποχρεώσεων τους, διαπραγματευόμενοι  με μεγαλύτερη ισχύ την αποπληρωμή των υποχρεώσεων τους. Μέχρι σήμερα στην συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρούμενων ρυθμίσεων  έχει υψωθεί ένα ανυπέρβλητο «τείχος»  με τις παράλογες απαιτήσεις των  εταιριών διαχείρισης που εκτελούν τις εντολές των εταιριών – δικαιούχων των απαιτήσεων των δανείων, οι οποίες, είτε ζητούν εξωφρενικές προκαταβολές που αγγίζουν έως και το 30% των απαιτήσεων, προκειμένου να συζητήσουν μία ρύθμιση,  είτε προτείνουν ρυθμίσεις με εξοντωτικούς όρους χωρίς ίχνος αναλογικότητας με την οικονομική κατάσταση των οφειλετών. Η συμπεριφορά τους αυτή καταφανώς καταδεικνύει την επιχειρηματική  επιλογή ταχείας επίτευξης κέρδους μέσω των πλειστηριασμών. Σ΄ αυτό συνηγορεί και η απόρριψη σε μεγάλο βαθμό εκ μέρους τους των αυτοματοποιημένων προτάσεων ρύθμισης μέσω του  εξωδικαστικού  μηχανισμού  ρύθμισης οφειλών του ν. 4738/2020,  όπου η διαμορφούμενη πρόταση ρύθμισης βασίζεται στα πραγματικά οικονομικά και περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη,. Μάλιστα η τακτική αυτή προκάλεσε πρόσφατα την έντονη δυσαρέσκεια του Υπουργού Οικονομικών  σε κοινή σύσκεψη  τον Ιούλιο 2022, μετά την ολοκλήρωση της οποίας, διέρρευσε,  ότι άμεσα θα ληφθούν πρωτοβουλίες ως προς αυτή την κατεύθυνση, διότι στο Υπουργείο Οικονομικών θεωρούν ότι ο εξωδικαστικός συμβιβασμός και οι διμερείς συμφωνίες είναι ο μοναδικός ορθόδοξος δρόμος, έτσι ώστε το μη εξυπηρετούμενο ιδιωτικό χρέος να μπει σε τροχιά διευθέτησης και να αποφευχθούν δυσάρεστες επιλογές όπως, οι πλειστηριασμοί.

Της Αριάδνης Νούκα, δικηγόρου παρ΄Αρείω Πάγω