Πρόκληση: Η εφορία τσιμπάει τους πάντες, αλλά όχι τις τράπεζες

Μπορεί η εφορία να ελέγχει τακτικά περίπτερα, ταβέρνες, Airbnb και bar για το εάν κόβουν αποδείξεις, ωστόσο για δέκα ολόκληρα χρόνια δεν έχει διενεργήσει φορολογικό έλεγχο στις μεγάλες ελληνικές τράπεζες.

Του Θανάση Κουκάκη

Για την ακρίβεια μετά την ψήφιση του Ν. 3842/2010 η φορολογική διοίκηση «παραχώρησε» το προνόμιο του φορολογικού ελέγχου των τραπεζών στους ορκωτούς ελεγκτές και επαναπαύτηκε στα ευρήματα των φορολογικών πιστοποιητικών που εκδίδουν οι ελεγκτικές εταιρείες. Το αποτέλεσμα ήταν κάποιοι επιτήδειοι τραπεζίτες να μετατρέψουν σε πλυντήρια πλαστών και εικονικών τιμολογίων τα τραπεζικά ιδρύματα, καθώς οι συγκεκριμένες συναλλαγές, όπως και πολλές άλλες, δεν περνούν από το «ραντάρ» των ορκωτών ελεγκτών. Αλλά το περίεργο είναι πως ακόμη και όταν εντοπίσθηκαν από τις εισαγγελικές αρχές κακώς κείμενα σε συγκεκριμένες τράπεζες, οι αρμόδιες υπηρεσίες της φορολογικής διοίκησης δεν προχώρησαν σε πλήρη φορολογικό έλεγχο.

Η κατάχρηση ενός εργαλείου

Το φορολογικό πιστοποιητικό εισήχθη στα ελληνικά πράγματα ως μια καινοτόμος λύση, καθώς μείωνε τη γραφειοκρατία, αλλά και την αυθαιρεσία της φορολογικής διοίκησης. Ο νόμος 3842/2010 που το καθιέρωσε προέβλεπε πως αν το φορολογικό πιστοποιητικό που εκδίδει ο ορκωτός ελεγκτής δεν περιλαμβάνει παρατηρήσεις και διαπιστώσεις παραβάσεων της φορολογικής νομοθεσίας, τότε δεν διενεργείται φορολογικός έλεγχος από την φορολογική Αρχή. Ως μόνη εξαίρεση προέβλεπε τους φορολογικούς ελέγχους που διενεργούνται με βάση μεθόδους ανάλυσης κινδύνου η τυχαίου δείγματος ή εκείνους που διενεργούνται λόγω ύπαρξης νέων στοιχείων που δεν ήταν διαθέσιμα κατά τον αρχικό έλεγχο. Αν και η σχετική διάταξη τροποποιήθηκε τρία χρόνια αργότερα με τον N.4174/2013, οπότε αποσαφηνίσθηκε πως δεν εξαιρούνται από τη διενέργεια φορολογικού ελέγχου οι επιχειρήσεις για τις οποίες εκδίδεται φορολογικό πιστοποιητικό χωρίς επισημάνσεις, ωστόσο όσες επιχειρήσεις είχαν πάρει έως τότε «λευκό» πιστοποιητικό έμειναν στο «απυρόβλητο» των φορολογικών ελέγχων. Μεταξύ αυτών και οι τράπεζες. Τα πράγματα έγιναν ακόμη πιο ανεξέλεγκτα μετά το 2015, όταν το υπουργείο Οικονομικών με την ΠΟΛ 1034/2016 περιόρισε αισθητά τους δειγματοληπτικούς ελέγχους. Έτσι, ενώ έως τότε η εφορία έπρεπε να ελέγχει για τη φορολογική τους συμμόρφωση το 9% των εταιρειών που παίρνουν πιστοποιητικό από νόμιμους ελεγκτές και ελεγκτικά γραφεία, εν συνεχεία ορίσθηκε πως οι υποθέσεις που θα ελέγχονται θα επιλέγονται με απόφαση του Διοικητή της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων με βάση κριτήρια ανάλυσης κινδύνου, στοιχεία από εσωτερικές και εξωτερικές πηγές πληροφόρησης ή εξαιρετικά, με βάση άλλα κριτήρια, τα οποία καθορίζονται από τον ίδιο τον Διοικητή της ΑΑΔΕ και δεν δημοσιοποιούνται.

Ο περιορισμός του ελαχίστου ορίου των δειγματοληπτικών ελέγχων, δεν βελτίωσε τα πράγματα, αλλά λειτούργησε σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος. Αυτό διότι περιόρισε τη διεξαγωγή ελέγχων που μόνον η εφορία έχει τη δυνατότητα να διενεργήσει αποτελεσματικά μέσω των στοιχειών που διαθέτει. Λόγω αυτής της αδυναμίας πλαστά και εικονικά φορολογικά στοιχεία, συναλλαγές με ανύπαρκτες φορολογικά επιχειρήσεις και περιπτώσεις transfer pricing, παραβάσεις της φορολογικής νομοθεσίας από εσωτερική ή εξωτερική πληροφόρηση, και άλλα φορολογικά αντικείμενα έμειναν ανέλεγκτα.

Αν και σε ετήσια βάση έως και το 2015 η φορολογική διοίκηση έπρεπε να ελέγχει το 9% των εταιρειών που λάμβαναν φορολογικό πιστοποιητικό, ωστόσο οι τράπεζες δεν μπήκαν ποτέ σε αυτό το δείγμα. Είναι ενδεικτικό πως το Κέντρο Ελέγχου Μεγάλων Επιχειρήσεων (ΚΕΜΕΕΠ) δεν διενέργησε τακτικό έλεγχο στην Τράπεζα Πειραιώς ακόμη και όταν ο ορκωτός της έδωσε φορολογικό πιστοποιητικό με έμφαση. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η Price Waterhouse Coopers ολοκλήρωσε το φορολογικό έλεγχο της Τράπεζας Πειραιώς για τη χρήση 2013 και το σχετικό φορολογικό πιστοποιητικό εκδόθηκε και υποβλήθηκε στο υπουργείο Οικονομικών με θέμα έμφασης αναφορικά με τις διατάξεις που εφαρμόστηκαν για τη φορολογική αντιμετώπιση των αποκτηθέντων στοιχείων ενεργητικού και παθητικού των ελληνικών υποκαταστημάτων των κυπριακών τραπεζών. Παρά το σοβαρό αυτό ζήτημα τακτικός φορολογικός έλεγχος στην Τράπεζα Πειραιώς δεν διενεργήθηκε από το Κέντρο Ελέγχου Μεγάλων Επιχειρήσεων.

Πλήρης τακτικός φορολογικός έλεγχος δεν έγινε ούτε στο τέλος του 2018, αρχές 2019, όταν μετά από έρευνα των Εισαγγελικών Αρχών και της Οικονομικής Αστυνομίας διαπιστώθηκε πως την περίοδο 2012-2015 πρώην ανώτατα στελέχη της Τράπεζας Πειραιώς είχαν μετατρέψει το ίδρυμα σε «πλυντήριο», αποδεχόμενοι εικονικά τιμολόγια δεκάδων εκατομμυρίων. Το ΚΕΜΕΕΠ βεβαίωσε πρόστιμα στην τράπεζα, αλλά μεμονωμένα, ήτοι μόνον για τη συγκεκριμένη υπόθεση.

Αλλά το πρόβλημα δεν εντοπίζεται μόνον στην Πειραιώς. Και στις άλλες τράπεζες που έχουν περάσει από διαδικασίες μετασχηματισμών και από μαζικές πωλήσεις assets την περίοδο 20102019 το Κέντρο Ελέγχου Μεγάλων Επιχειρήσεων δεν έχει ακόμη διενεργήσει τακτικό φορολογικό έλεγχο και αρκείται στις αναφορές των φορολογικών πιστοποιητικών. Με αυτό τον τρόπο οι Alpha Bank, Eurobank, Εθνική Τράπεζα και Τράπεζα Πειραιώς (που οι Έλληνες φορολογούμενοι έχουν στηρίξει με 45 δισ. ευρώ κεφαλαίων και τους έχουν εκχωρήσει τη δυνατότητα να μετατρέπουν σε κεφάλαιο μελλοντικές φορολογικές απαιτήσεις που έχει από αυτές το Δημόσιο), έχουν να ελεγχθούν φορολογικά από τη χρήση του 2010.

Πλέον, οι χρήσεις 2011, 2012 και 2013 των Alpha Bank, Eurobank, Εθνική Τράπεζα και Τράπεζα Πειραιώς θεωρούνται ήδη παραγεγραμμένες (ΠΟΛ.1208/20.12.2017) και από ό,τι φαίνεται το ίδιο θα συμβεί σύντομα και με τη χρήση του 2014, καθώς λόγω της κρίσης του κορωνοϊού δύσκολα θα ληφθεί η απόφαση για διενέργεια τακτικού ελέγχου στις τράπεζες.

Στελέχη της φορολογικής διοίκησης τα οποία ερωτήθηκαν για τους λόγους που το ΚΕΜΕΕΠ δεν έχει διενεργήσει τακτικό φορολογικό έλεγχο στις Alpha Bank, Eurobank, Εθνική Τράπεζα και Τράπεζα Πειραιώς για δέκα ολόκληρα χρόνια ανέφεραν πως «πάγια τακτική της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων είναι να μην σχολιάζει υποθέσεις και να μην αναφέρεται μεμονωμένα σε επιχειρήσεις».

Όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΜΠΑΜ» που κυκλοφορεί