Προς κατάργηση τεκμήρια και φόρος πολυτελούς διαβίωσης

Στην οριστική κατάργηση των τεκμηρίων και του φόρου πολυτελούς διαβίωσης προσανατολίζεται η κυβέρνηση, καθώς πλέον τα ηλεκτρονικά συστήματα που έχουν ήδη τεθεί σε πλήρη λειτουργία, αλλά και αυτά που θα ενεργοποιηθούν εντός του έτους, όπως το περιουσιολόγιο, παρέχουν τη δυνατότητα αποκάλυψης των πραγματικών περιουσιακών στοιχείων και, κατ’ επέκταση, της φορολόγησης των πραγματικών εισοδημάτων.

Η ιστορία των τεκμηρίων έχει, όμως, παρελθόν και εντοπίζεται αρκετές δεκαετίες πίσω. Εμφανίστηκαν το 1977 (εφαρμόστηκαν το 1978), εξαιτίας της αδυναμίας του κράτους να δημιουργήσει φορολογική συνείδηση και να περιορίσει ταυτόχρονα τη φοροδιαφυγή. Ωστόσο για πρώτη φορά συναντάμε τα τεκμήρια το 1955 στην ελληνική φορολογική νομοθεσία.

Συγκεκριμένα, ο νομοθέτης το 1955 καθιέρωσε την αρχή ότι πρέπει να φορολογούνται τα πραγματικά εισοδήματα και όχι με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης, υποστηρίζοντας ωστόσο ότι αυτά μπορούν να εφαρμοστούν μόνο στις εξαιρετικές περιπτώσεις που ο τρόπος διαβίωσης του φορολογούμενου είναι τέτοιος ώστε να μαρτυρεί την ύπαρξη αφανούς πηγής εισοδήματος.

Σήμερα, βέβαια, δεν επιχειρείται ο εντοπισμός αδήλωτης φορολογητέας ύλης, αλλά η φορολόγηση της περιουσίας που ήδη φορολογείται. Για παράδειγμα, σήμερα οι ιδιοκτήτες ακινήτων πληρώνουν ΕΝΦΙΑ και, στην περίπτωση που η περιουσία τους ξεπερνά τα 400.000 ευρώ, ενεργοποιούνται συντελεστές προσαύξησης του φόρου.

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, τα ηλεκτρονικά συστήματα μπορούν εύκολα να εντοπίσουν τα πραγματικά εισοδήματα. Μάλιστα, στις προθέσεις της ΑΑΔΕ και του υπουργείου Οικονομικών είναι η ενεργοποίηση του ηλεκτρονικού περιουσιολογίου.

Στη βάση δεδομένων του ηλεκτρονικού περιουσιολογίου θα περιλαμβάνονται κυρίως ακίνητα, αυτοκίνητα, σκάφη, εναέρια μέσα μεταφοράς, κατοχή μετοχών, αμοιβαίων κεφαλαίων και εταιρικών μεριδίων. Επίσης, με νομοθετική διάταξη ή ενδεχομένως με απόφαση του υπουργείου Οικονομικών και της ΑΑΔΕ θα προβλεφθεί και η δήλωση κρυπτονομισμάτων, ψηφιακών έργων τέχνης και γενικότερα όλων των επενδυτικών τεχνολογικών προϊόντων που θα δημιουργηθούν εφεξής.

Στόχος είναι οι φορολογικές αρχές να έχουν άμεση πρόσβαση στην εικόνα του φορολογουμένου –δηλαδή το σύνολο των εισοδημάτων, των περιουσιακών στοιχείων, των οφειλών, αλλά και των δανειακών υποχρεώσεων– χωρίς να απαιτείται η πρόσβαση σε επιμέρους ηλεκτρονικά αρχεία. Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσε να ανοίξει ο δρόμος και για τον καλύτερο έλεγχο στην άσκηση της κοινωνικής πολιτικής (δηλαδή στα κριτήρια χορήγησης των κοινωνικών επιδομάτων), αλλά και για την κατάργηση των τεκμηρίων διαβίωσης. Επίσης, το ζητούμενο είναι και ο άμεσος εντοπισμός μεταβολών στην περιουσιακή κατάσταση των φορολογουμένων, ώστε να εντοπίζονται έγκαιρα φαινόμενα αδικαιολόγητου πλουτισμού.

Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, 8,5 εκατομμύρια φορολογούμενοι θα κληθούν να συμπληρώσουν τις “μερίδες” τους με το σύνολο των περιουσιακών τους στοιχείων. Σε διαφορετική περίπτωση, και εφόσον από τον έλεγχο προκύψει αναντιστοιχία, τα πρόστιμα θα είναι τσουχτερά και θα φτάνουν στα επίπεδα της αξίας της περιουσίας που έχει αποκρυβεί. Σημειώνεται ότι το περιουσιολόγιο έχει σχεδόν διασυνδεθεί με όλα τα πληροφοριακά συστήματα της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων αλλά και με άλλους φορείς του Δημοσίου.

Ελάχιστο τεκμήριο
Σήμερα, ακόμα και εάν κάποιος δεν έχει εισοδήματα, η εφορία τού υπολογίζει ελάχιστο ποσό διαβίωσης. Για κάθε φορολογούμενο ο οποίος απέκτησε εισόδημα από οποιαδήποτε πηγή (π.χ. ακόμα κι από τόκους καταθέσεων, επιδόματα τέκνων κ.λπ.), η ισχύουσα νομοθεσία προβλέπει ότι ισχύει ελάχιστο τεκμήριο διαβίωσης:

– 3.000 ευρώ αν είναι άγαμος ή έγγαμος ή μέρος συμφώνου συμβίωσης κι έχει επιλέξει να υποβάλλει τη δήλωσή του χωριστά από τη σύζυγο ή τον σύζυγο ή το έτερο μέρος συμφώνου συμβίωσης.

– 2.500 ευρώ αν είναι έγγαμος ή έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης κι έχει επιλέξει να υποβάλλει κοινή δήλωση με την ή τον σύζυγο ή με το έτερο μέρος του συμφώνου συμβίωσης.

Κύρια κατοικία
Το τεκμήριο διαβίωσης για την κύρια κατοικία που δηλώνει ο φορολογούμενος υπολογίζεται κλιμακωτά με βάση την επιφάνειά της, ως ακολούθως:

– Μέχρι και 80 τ.μ. κύριοι χώροι, 40 ευρώ ανά τ.μ.

– Από 81 τ.μ. μέχρι και 120 τ.μ. κύριοι χώροι, 65 ευρώ ανά τ.μ.

– Από 121 τ.μ. μέχρι και 200 τ.μ. κύριοι χώροι, 110 ευρώ ανά τ.μ.

– Από 201 τ.μ. μέχρι και 300 τ.μ. κύριοι χώροι, 200 ευρώ ανά τ.μ.

– Από 301 τ.μ. και άνω κύριοι χώροι, 400 ευρώ ανά τ.μ.

Επιβατικά Ι.Χ.
Τα τεκμήρια διαβίωσης για τα επιβατικά Ι.Χ. αυτοκίνητα που κατέχουν οι φορολογούμενοι υπολογίζονται ως εξής:

– Για αυτοκίνητα μέχρι και 1.200 κ.εκ. ισχύει τεκμήριο 4.000 ευρώ.

– Για αυτοκίνητα μεγαλύτερα των 1.200 κ.εκ. και μέχρι 2.000 κ.εκ., προστίθενται 600 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά.

– Για αυτοκίνητα άνω των 2.000 κ.εκ. και μέχρι 3.000 κ.εκ., προστίθενται 900 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά.

– Για αυτοκίνητα άνω των 3.000 κ.εκ. προστίθενται 1.200 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά.

Τα παραπάνω ισχύουν και για αυτοκίνητα μικτής χρήσης, καθώς και για αυτοκίνητα τύπου τζιπ.

Τα παραπάνω ποσά μειώνονται ανάλογα με την παλαιότητα του αυτοκινήτου, η οποία υπολογίζεται από το έτος πρώτης κυκλοφορίας του στην Ελλάδα, κατά ποσοστό 30% για χρονικό διάστημα κυκλοφορίας πάνω από 5 και μέχρι 10 έτη και κατά ποσοστό 50% για χρονικό διάστημα πάνω από 10 έτη.

Τα στατιστικά της εφορίας για τα τεκμήρια
Όπως προκύπτει από τα στατιστικά στοιχεία των φορολογικών δηλώσεων που υποβλήθηκαν το 2021 για τα εισοδήματα του 2020, 1.748.934 φορολογούμενοι σε σύνολο 6.529.279, δηλαδή το 26,8%, φορολογήθηκαν με βάση τα περιουσιακά στοιχεία, όπως ακίνητα, αυτοκίνητα, σκάφη αναψυχής, πισίνες κ.ά., και όχι με βάση το δηλωθέν εισόδημα. Το συνολικό φορολογητέο εισόδημα για τους συγκεκριμένους φορολογούμενους αυξήθηκε κατά 5,96 δισ. ευρώ και διαμορφώθηκε στα 9,03 δισ. ευρώ, έναντι 3,07 δισ. ευρώ που εμφάνισαν στις φορολογικές τους δηλώσεις. Ειδικότερα:

– 571.088 μισθωτοί, αν και δήλωσαν εισοδήματα ύψους 1,319 δισ. ευρώ, φορολογήθηκαν για εισοδήματα 2,881 δισ. ευρώ, καθώς με την εφαρμογή των τεκμηρίων προστέθηκαν εισοδήματα ύψους 1,561 δισ. ευρώ.

– 542.463 συνταξιούχοι δήλωσαν εισοδήματα 1,085 δισ. ευρώ. Ωστόσο φορολογήθηκαν για εισοδήματα 1,560 δισ. ευρώ λόγω τεκμηρίων και πλήρωσαν επιπλέον φόρο για εισοδήματα που συνολικά ανήλθαν σε 2,645 δισ. ευρώ.

– 389.133 εισοδηματίες δήλωσαν εισοδήματα 205,73 εκατ. ευρώ. Ωστόσο τα τεκμήρια αποκάλυψαν εισοδήματα 1,851 δισ. ευρώ και τελικά φορολογήθηκαν για εισόδημα 2,057 δισ. ευρώ.

– 146.292 ελεύθεροι επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενοι, ενώ δήλωσαν εισόδημα ύψους 248,51 εκατ. ευρώ, η εφορία τούς πρόσθεσε τεκμαρτό εισόδημα 620,65 εκατ. ευρώ, με αποτέλεσμα να πληρώσουν φόρο για εισόδημα εκατ. 869,16 ευρώ.

– 99.958 φορολογούμενοι με αγροτική δραστηριότητα εμφάνισαν στην εφορία εισόδημα 210, 22 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, με την εφαρμογή των τεκμηρίων, αποκαλύφθηκε έξτρα εισόδημα 366,161 εκατ. ευρώ και φορολογήθηκαν για πραγματικό και τεκμαρτό εισόδημα 576,38 εκατ. ευρώ.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Τέλος σε τεκμήρια και φόρο πολυτελούς διαβίωσης

Αντιμέτωποι με τα τεκμήρια οι φορολογούμενοι που απέκτησαν κατοικία το 2021