Προς μία νέα Ευρώπη, 60 χρόνια από την Συνθήκη των Ηλυσίων

Υπάρχουν ημερομηνίες που μένουν στην Ιστορία γιατί κυριολεκτικά βάζουν μια τελεία σε μια μακρόχρονη παρεξήγηση. Έτσι, στις 22 Ιανουαρίου του 1963, πριν από ακριβώς 60 χρόνια, η Γαλλία με τη Γερμανία, αφού είχαν βγει από τρεις πολέμους που τις είχαν διαλύσει κυριολεκτικά, υπέγραψαν τη Συνθήκη των Ηλυσίων.

Του Νίκου Βασιλειάδη
Η ιστορική φωτογραφία μεταξύ του στρατηγού Ντε Γκωλ και του Γερμανού καγκελάριου Κόνραντ Αντενάουερ είναι η αποτύπωση μιας γραμμής που τραβιέται για να ορίσει τελεσίδικα το παρελθόν από μια υπόσχεση για το μέλλον: αυτό μιας άλλης Ευρώπης, που επιτέλους ενηλικιώνεται και χειραφετείται από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Πενήντα έξι χρόνια αργότερα, άλλοι δύο ηγέτες, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ανανέωσαν τη δέσμευσή τους για γαλλογερμανική συμφιλίωση και φιλία στις 22 Ιανουαρίου 2019, υπογράφοντας τη Συνθήκη του Άαχεν/Αιξ λα Σαπέλ, η οποία επέκτεινε και εμβάθυνε τους στόχους συνεργασίας της Συνθήκης των Ηλυσίων σε όλους τους τομείς.

Αυτή τη χρονιά Γαλλία και Γερμανία γιορτάζουν την 60ή επέτειο της Συνθήκης, συνειδητοποιώντας τους εξαιρετικά στενούς δεσμούς που αναπτύχθηκαν στις δύο χώρες και την προνομιακή σχέση που μοιράζονται στην καθημερινή τους πραγματικότητα, ούσες και οι δύο μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αφήνοντας πίσω τα δεινά, τον πόλεμο και την πικρή αντιπαλότητα, οι άνθρωποι και στις δύο πλευρές του Ρήνου είναι πια βαθιά συνδεδεμένοι και αλληλένδετοι στη σημερινή κοινή Ευρώπη και γνωρίζουν βαθιά μέσα τους ότι μπορούν να υπολογίζουν ο ένας στον άλλον.
Μοιράζονται, όπως όλες οι χώρες της Ένωσης, το όραμα μιας Ευρώπης ισχυρής, κυρίαρχης, βιώσιμης, προσανατολισμένης στο μέλλον, αλλά προπαντός ενωμένης, κάτω από ένα σύνολο αρχών και μια προοπτική για το μέλλον που θα μπορεί να εμπνεύσει πολλές χώρες και λαούς σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, κοινή διαπίστωση όλων εδώ στην καρδιά της Ευρώπης, τις Βρυξέλλες, είναι πως μπορούμε να προβάλλουμε τα συμφέροντα και τις αξίες μας μόνο αν είμαστε ενωμένοι.

Ο αδικαιολόγητος και επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας πριν από σχεδόν έναν χρόνο έχει καταδείξει πως η Ενωμένη Ευρώπη πρέπει να ενισχύσει ακόμη περισσότερο την εξωτερική της πολιτική, την πολιτική ασφάλειας και την αμυντική της πολιτική σε συμπληρωματικότητα με τους διατλαντικούς εταίρους. Σε έναν κόσμο αυξανόμενου γεωστρατηγικού ανταγωνισμού, η Ευρώπη σαν ένας πρέπει να αυξήσει την ικανότητά της να ενεργεί ανεξάρτητα στη διεθνή σκηνή και να μειώσει τις εξαρτήσεις, οικονομικές και στρατιωτικές, να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά μια δύσκολη σειρά προκλήσεων, όπως η κλιματική αλλαγή, το δημογραφικό, η μετανάστευση, οι ανισότητες, η ενίσχυση του ατομικισμού, η αυτοματοποίηση και η μείωση της εργασίας, και να προωθήσει τις αξίες της.

Από τις απαντήσεις που θα δοθούν σε αυτά τα προβλήματα θα φανεί αν η Ευρώπη θα επιλέξει την ομοσπονδοποίηση ή την Ευρώπη των ομόκεντρων κύκλων, με τα ανάλογα αποτελέσματα που θα φέρει καθεμία από τις δύο αυτές επιλογές. Πάντως το μόνο σίγουρο είναι, για το επόμενο διάστημα, πως η μόνη βεβαιότητα στην Ευρώπη είναι η αβεβαιότητα.
Η ανασφάλεια, που ήταν συστατικό της ηπείρου το 1949, επέστρεψε και θα παραμείνει για όσο διάστημα η πραγματική-ουσιαστική ενοποίηση μένει στα χαρτιά. Ας πούμε όμως και μια μεγάλη αλήθεια. Είναι μια Ευρώπη που πάλεψε για την ελευθερία και την κέρδισε, αποκτώντας μια ευημερία που τη ζηλεύει το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου. Και αυτό είναι μια σπουδαία κατάκτηση και εγγύηση για μια καινούρια αρχή.