Θάνος Μικρούτσικος: Μια ζωή σαν πρόβα

Έπειτα, από πολύμηνη μάχη με τον καρκίνο, ο Θάνος Μικρούτσικος έφυγε από την ζωή σε ηλικία 72 ετών στο νοσοκομείο Metropolitan.

Ευπροσήγορος, χαρισματικός, καλλιτέχνης, πολιτικό όν αλλά και ουσιαστικός είναι μόνο μερικά από τα επίθετα που έρχονται στο μυαλό – όλων – στο άκουσμα του ονόματος του. Χωρίς αυτόν ίσως να μην είχαμε μάθει ποτέ τη βιωματική ποίηση του Νίκου Καββαδία και δεν θα είχαμε ανατριχιάσει στο άκουσμα της “Ρόζας”, που ερμήνευσε άρτια ο Δημήτρης Μητροπάνος.

Συνεπής ιδεολόγος

Από την αρχή της καριέρας του ο Μικρούτσικος θεωρήθηκε ένας στρατευμένος αριστερός συνθέτης – «Καντάτα για τη Μακρόνησο», «Τροπάρια για Φονιάδες», «Μουσική πράξη στον Μπρεχτ» ήταν μερικά από τα πρώτα χαρακτηριστικά έργα του στην αυγή της Μεταπολίτευσης. Θεμρός υποστηρικτής του ΚΚΕ, παρά την αποστασιοποίησή του τη δεκαετία του 80′, επέστρεψε σε αυτό στην ύστερη, τωρινή περίοδο που εκείνος ήταν πια άρρωστος ενώ το κόμμα, με την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, έμοιαζε να έχει χάσει την ιδεολογική μάχη για την ηγεμονία της Αριστεράς. Στις τελευταίες εκλογές κατέλαβε την τιμητική τελευταία θέση του ψηφοδελτίου Επικρατείας. Είχε πάντως διατελέσει και υπουργός Πολιτισμού στη δεύτερη περίοδο του ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου (1994-96). Δήλωνε μαρξιστής, ενώ την περίοδο του λεγόμενου «βρώμικου ’89», αφού βρέθηκε στο πλευρό του Ανδρέα Παπανδρέου στηλίτευσε την επιλογή της ηγεσίας της Αριστεράς να συγκυβερνήσει με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, τον οποίο και αποκάλεσε «αρχιερέα της διαπλοκής».

Τα παιδικά χρόνια και η αγάπη για τη μουσική

Γεννήθηκε στις 13 Απριλίου 1947 στη Πάτρα, στην οδό Κορίνθου και Αράτου. Ηταν Κυριακή του Πάσχα. Γόνος αστικής οικογένειας ήταν ο μεγαλύτερος αδερφός του τηλεπαρουσιαστή Ανδρέα Μικρούτσικου. Η πρώτη λέξη που άρθρωσε ώς παιδί ήταν η λέξη “φως”. Δεν πίστεψε ποτέ στον Θεό, αλλά σεβόταν απολύτως όσους πίστευαν και είχαν ανάγκη να πιστέψουν σε αυτόν. Λάτρευε την ιστορία και θεωρούσε ότι ο άνθρωπος χωρίς ιστορική συνείδηση, χωρίς γνώση του παρελθόντος, δεν μπορεί να προχωρήσει στο μέλλον, να πάει μπροστά.

Μία ημέρα, το 1951, ο Θάνος Μικρούτσικος τεσσάρων χρονών επισκέφθηκε τη θεία του, την Ηλέκτρα, η οποία ήταν σπουδαία πιανίστρια.

Πριν από λίγα χρόνια είχε χάσει τον σύζυγό της Αριστείδη Μικρούτσικο, ο οποίος ταλαιπωρήθηκε πολύ από την αρρώστια της εποχής, τη φυματίωση. «Οταν ανέβηκα τα εβδομήντα σκαλιά του σπιτιού της λαχανιασμένος, με κοίταξε, με πήρε από το χέρι και με πήγε στο ένα πιάνο. Άρχισε να παίζει ένα “Impromptu” του Σούμπερτ. Εγώ κοίταζα αποσβολωμένος. Τότε μου λέει: “Τώρα, θα το παίξεις εσύ”. Τοποθετεί το δεξί μου χέρι πάνω στο πιάνο και αρχίζει να καθοδηγεί τα δάχτυλά μου με τα δικά της. Ακόμα και τώρα που το αφηγούμαι ανατριχιάζω. Νιώθω την ίδια ηλεκτρική εκκένωση που με είχε διαπεράσει εκείνη τη στιγμή και δεν μου άφηνε καμία αμφιβολία για το τι δρόμο θα ακολουθούσα στη ζωή μου. Αυτή η εμπειρία με τη θεία Ηλέκτρα ήταν το σημείο μηδέν της μετέπειτα μουσικής μου πορείας» είχε αναφέρει στο philenews.com.

Μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον όπου δεχόταν μουσικές επιρροές, συνεπώς εκίνησε τις μουσικές σπουδές του σε μικρή ηλικία στη Φιλαρμονική Εταιρεία της Πάτρας και στο Ελληνικό Ωδείο (θεωρία και πιάνο). Εδειξε έφεση στα γράμματα από νεαρή ηλικία και μετά τις εγκύκλιες σπουδές του, ακολούθησαν οι σπουδές και η αποφοίτηση του από το Μαθηματικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ παράλληλα μελέτησε αρμονία, αντίστιξη και σύνθεση με τον καθηγητή- συνθέτη Γ. Α. Παπαϊωάννου. Στη διάρκεια της επιτυχημένης του καριέρας, ασχολήθηκε με όλα σχεδόν τα είδη μουσικής.

Το ξεκίνημα

Στα μέσα της δεκαετίας του ’60, παίζει για πρώτη φορά σε μπουάτ. Με πυλώνες της αισθητικής του αντίληψης τους Μάνο Χατζηδάκι και Μίκη Θεοδψράκη σε ηλικία 20 χρονών γράφει τα πρωτόλειά του, γύρω στα 150 τραγούδια, τα οποία είναι μέχρι σήμερα ανέκδοτα. Τότε, δεν είδαν το φως της δημοσιότητας εξαιτίας της λογοκρισίας. Ο ίδιος, όμως, θεωρεί ευτυχές το γεγονός, μια και τα έχει χαρακτηρίσει ως μιμητικά των προαναφερθέντων δημιουργών.

Ξεκίνησε να συνθέτει στα τέλη της δεκαετίας του 1960, αλλά επίσημα εμφανίστηκε το 1975, με το δίσκο «Πολιτικά τραγούδια». Συνέχισε την πορεία του ως στρατευμένος δημιουργός μελοποιώντας Γιάννη Ρίτσο, Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι, Μάνο Ελευθερίου, Μπέρτολτ Μπρεχτ και άλλους. Οι δίσκοι του «Καντάτα για τη Μακρόνησο», «Φουέντε Οβεχούνα», «Τροπάρια για Φονιάδες», «Μουσική πράξη στον Μπρεχτ» είναι χαρακτηριστικοί του ριζοσπαστικού κλίματος των πρώτων μεταπολιτευτικών χρόνων. Ειδικά, η «Καντάτα για τη Μακρόνησο», έργο πρωτοποριακό για την εποχή του, όπου ο συνθέτης πειραματίστηκε πάνω στην ατονική μουσική, γνώρισε διακρίσεις σε διεθνή φεστιβάλ και συνοδεύτηκε από την ερμηνεία της Μαρίας Δημητριάδη.

Αργότερα, με τον δίσκο «Σταυρός του Νότου», σε ποίηση Νίκου Καββαδία, ανοίχτηκε σε ευρύτερη τραγουδιστική θεματική, υπηρετώντας παράλληλα το θέατρο, καθώς και την ηλεκτρονική και ατονική μουσική. Με την ίδια αγάπη πάντα για τον έμμετρο λόγο συνέχισε να μελοποιεί Γιάννη Ρίτσο, Αλκη Αλκαίο, Κώστα Τριπολίτη, Φρανσουά Βιγιόν, Κωνσταντίνο Καβάφη και άλλους. Ακόμα, είχε παρουσιάσει την όπερα «Ελένη» και είχε μελοποιήσει παραμύθια.

«Η τέχνη, ξέρετε, είναι μια μορφή εργασίας που εμπεριέχει τη γνώση. Για να γεννηθεί ένα έργο τέχνης χρειάζεται και το ταλέντο και η γνώση. Ετσι λειτουργώ. Αποθηκεύω συναισθήματα και κάποια στιγμή ο μηχανισμός -δεν ξέρω αν είναι πρώτα το μυαλό, η καρδιά ή το χέρι- ενεργοποιείται, αντλώντας από την αποθήκη. Ενώ, λοιπόν, εργάζομαι ακατάπαυστα, δεν κρίνω σκόπιμο να αποτυπώνω σε δίσκους όλα τα έργα μου» είχε υπογραμμίσει στην «Αυγή».

Ο Θάνος Μικρούτσικος είχε συνεργαστεί σχεδόν με όλους τους κορυφαίους Έλληνες τραγουδιστές, όπως οι Χάρις Αλεξίου, Μανώλης Μητσιας, Δημήτρης Μητροπάνος, Δήμητρα Γαλάνη, Ελευθερία Αρβανιτάκη, Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας και πάρα πολλοί ακόμα.

Η μάχη με τον καρκίνο

«Θα του αλλάξω τον αδόξαστο» έλεγε για τον καρκίνο ο σπουδαίος συνθέτης. Τελικά έχασε στα 72 του τη μάχη που έδωσε τόσο γενναία». Σε συνέντευξή του στην «Εφημερίδα των Συντακτών», ο κορυφαίος Ελληνας μουσικοσυνθέτης είχε αποκαλύψει πότε και πώς έμαθε για τον καρκίνο. «Ετοιμαζόμουν τον Ιούνιο 2017 να κάνω μια περιοδεία με το έργο του Καββαδία. Μου λέει η γυναίκα μου: Μήπως να κάνεις μια εξέταση για το σάκχαρο στην προοπτική των 40 συναυλιών; Η παθολόγος, ως μη όφειλε, μου γράφει να κάνω υπέρηχο άνω και κάτω κοιλίας, βλέποντας κάτι σαν αιμαγγείωμα. Μετά τον υπέρηχο κάνω μαγνητική. Αποδεικνύεται ότι έχω καρκίνο στο συκώτι.

Η αυλαία μπορεί να έπεσε, όμως πάντα θα τον έχουμε στο μυαλό, να στέκει καθισμένος σε ένα πιάνο να παίζει μουσικές με τα μάτια κλειστά, στον δικό του κόσμο, και να καπνίζει την πίπα του.

https://youtu.be/JcISjI1VFIc

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Απεβίωσε ο Θάνος Μικρούτσικος

Θάνος Μικρούτσικος: Η έκκλησή του μέσα από το νοσοκομείο