Ρεαλιστικός Φεντεραλισμός. Το μέλλον της Ευρώπης

Με την πανδημία παρούσα – παρά την ύφεση που παρουσιάζει μετά από δύο βασανιστικά χρόνια – και υπό το φάντασμα της ενεργειακής και πληθωριστικής κρίσης, που πλήττει την Ευρώπη μία συζήτηση ξεκινά και πάλι στην Ευρωπαϊκή Ένωση που αφορά τη λειτουργία και τις δομές της.

Του Νίκου Βασιλειάδη 
Ολοένα και περισσότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες δηλώνουν ότι οι σημερινές δομές της ΕΕ δεν επαρκούν για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις – κρίσεις της νέας εποχής. Όμως οι «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» παραμένουν “ταμπού” μετά το φιάσκο του Ευρωπαϊκού Συντάγματος το 2005, ενώ ακόμη και μία περιορισμένης εμβέλειας αλλαγή των Ευρωπαϊκών Συνθηκών θεωρείται δύσκολη υπόθεση με τους σημερινούς συσχετισμούς δυνάμεων.

Την περασμένη Τρίτη στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Μάριο Ντράγκι ήταν αυτός που άνοιξε ξανά το θέμα αναφέροντας πως αυτή τη στιγμή η Ευρώπη χρειάζεται έναν «ρεαλιστικό φεντεραλισμό».
Τί σημαίνει αυτό; «Σημαίνει ότι μόνο όλοι μαζί μπορούμε να τα καταφέρουμε», εξήγησε στη δευτερολογία του. «Και δεν εννοώ απλώς να χρηματοδοτούμε, αλλά και να υλοποιούμε μαζί». Σε αυτό το πλαίσιο «θα πρέπει να ξεκινήσουμε μία διαδικασία που θα οδηγήσει σε μεταρρύθμιση των Συνθηκών και να το αγκαλιάσουμε αυτό με θάρρος και εμπιστοσύνη», ανέφερε ο Ντράγκι, για να προσθέσει ότι είναι σημαντικό «να καταργηθεί η αρχή της ομοφωνίας, που οδηγεί σε διασταυρούμενα βέτο» και μπλοκάρει τη λήψη αποφάσεων στην ΕΕ.

Ο ιταλός πρωθυπουργός, επισήμανε ότι διαχρονικά η Ευρώπη έβγαινε δυνατή και προχωρούσε πάντα μέσα από τις κρίσεις για να επιχειρήσει το επόμενο βήμα της. Υπενθύμισε ότι η κρίση του Σουέζ, το 1956, είχε επισπεύσει τις διαδικασίες για την υπογραφή της ιδρυτικής συνθήκης της ΕΟΚ στη Ρώμη, το 1957, ενώ «η κρίση της ευρωζώνης έφερε την ενίσχυση και τον εκσυγχρονισμό των θεσμών, αρχής γενομένης από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ)», ενός θεσμού του οποίου ο Ντράγκι ως επικεφαλής του στη διάρκεια της ευρώ-κρίσης είχε πει το περίφημο «whatever it takes», μια φράση που διαδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο στις προσπάθειες για την εξουδετέρωση κερδοσκοπικών κινήσεων κατά της Ελλάδας, της Ιταλίας, αλλά και του συνόλου της ευρωζώνης.

Τώρα όμως ο πόλεμος στην Ουκρανία και η κρίση ενεργειακή αλλά κυρίως μια κρίση ασφάλειας που έχει επιφέρει θέτει την Ευρώπη ενώπιον μιας νέας εξίσου ή και μεγαλύτερης σπουδαιότητας από την ευρώ-κρίση.
Μόνο να σκεφτεί κανείς πως έχοντας χαθεί το ¼ του φυτικού ελαίου και το 1/3 του καλαμποκάλευρου από την Ουκρανία ήδη ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO), κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για μια μεγάλη επισιτιστική κρίση στη νότια λεκάνη της Μεσογείου που μπορεί να επηρεάσει τουλάχιστον 13 εκατομμύρια ανθρώπους μέχρι το 2026.

Υπό αυτό το πρίσμα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και προκειμένου να ανταποκριθεί στα αιτήματα των πολιτών που διατυπώθηκαν στο πλαίσιο της Διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης, εκτιμά πως μια αναθεώρηση των συνθηκών είναι αναγκαία και θα κάνει πολύ σύντομα ειδικές προτάσεις τροποποίησης των ιδρυτικών κειμένων της ΕΕ.
Αυτές στη συνέχεια θα υποβληθούν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (κράτη μέλη) το οποίο, αν είναι υπέρ της εξέτασης των προτάσεων που διατυπώθηκαν, θα συγκαλέσει συνέλευση.
Κυρίαρχη θέση σε αυτή τη διαδικασία έχει το τέλος των αποφάσεων που λαμβάνονται ομόφωνα από τους «27», τακτικό φρένο στην ευρωπαϊκή δράση, η χορήγηση δικαιώματος νομοθετικής πρωτοβουλίας στο Κοινοβούλιο και η διεύρυνση των αρμοδιοτήτων της ΕΕ στην υγεία ή την άμυνα.

Το βέτο ως τροχοπέδη
Ειδικότερα το βέτο κρίνεται ως τροχοπέδη και δεν είναι μακριά η εποχή που με το βέτο τους επί του νέου ευρωπαϊκού προϋπολογισμού και του Ταμείου Ανάκαμψης, η Πολωνία και Ουγγαρία προκάλεσαν μια νέα βαθιά κρίση στους κόλπους της ΕΕ.
Τώρα με το έκτο πακέτο κυρώσεων κατά της Μόσχας, το οποίο θα περιλαμβάνει ένα σταδιακό εμπάργκο στις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου, η Ουγγαρία, η Σλοβακία, η Τσεχία και η Βουλγαρία επιδιώκουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση εξαιρέσεις και μεταβατική περίοδο προβάλλοντας το δικαίωμά τους στο βέτο
Μέχρι τώρα οι αποφάσεις της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική προϋποθέτουν ομοφωνία. Αλλά για πόσο ακόμα;
Πριν λίγο καιρό ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας είχε δηλώσει πως «Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να είμαστε όμηροι εκείνων που παραλύουν την εξωτερική πολιτική της ΕΕ, προβάλλοντας βέτο», λέγοντας πως «Το βέτο πρέπει να καταργηθεί, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι κάποια στιγμή θα καταψηφιστούν και οι γερμανικές θέσεις».
Η ΕΕ δεν διαθέτει δική της εξωτερική πολιτική, απλώς τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα επιχειρούν να συντονίσουν τις εθνικές πολιτικές των 27 κρατών-μελών σε έναν κοινό παρονομαστή. Οι Συνθήκες προβλέπουν ομοφωνία στη λήψη αποφάσεων. Υπάρχει βέβαια και η περίφημη «ρήτρα της πασαρέλας», που προβλέπει ότι κατ’ εξαίρεση, εφόσον κριθεί απαραίτητο, οι «27» συμφωνούν εκ των προτέρων ότι ένα συγκεκριμένο ζήτημα εξωτερικής πολιτικής κρίνεται με πλειοψηφία και όχι με ομοφωνία. Το πρόβλημα είναι ότι ακόμη και η ενεργοποίηση της ρήτρας απαιτεί ομοφωνία.
Η σκληρή πραγματικότητα για την Ευρώπη είναι πως τα μεμονωμένα βέτο προκαλούν αδράνεια και αυτό είναι ένα στάδιο που θα πρέπει να ξεπεραστεί αν η ΕΕ θέλει στη νέα πραγματικότητα να εξελιχθεί σε έναν πραγματικό global player με ισχυρή φωνή.

Αν ο Μακρόν παίξει καλά τα χαρτιά του
Η αποφασιστική νίκη του Εμανουέλ Μακρόν στις προεδρικές εκλογές είναι ένας παράγοντα ςπου θα βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση αφού έχει ενισχυεθεί η θέση της Γαλλίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η σημασία αυτής της “Γαλλικής αναβάθμισης” αναδεικνύεται και από δύο παράλληλους εξωγενείς παράγοντες: την έξοδο ενός άλλου ανταγωνιστικού προς την Γαλλία εταίρου, της Βρετανίας, από την ΕΕ καθώς και την αποχώρηση της Άγκελα Μέρκελ από την καγκελαρία, όπου ο συνδυασμός της γερμανικής πρωτοκαθεδρίας στην οικονομία με τη δεκαεξάχρονη παραμονή στη θέση της είχε εξασφαλίσει ουσιαστικά δικαίωμα βέτο στις ευρωπαϊκές αποφάσεις. Τα τελευταία χρόνια είχε λεχθεί στις Βρυξέλλες ότι «η δουλειά των Γάλλων είναι να “κατεβάζουν ιδέες” και η δουλειά των Γερμανών να τις μπλοκάρουν ή να τις μετασχηματίζουν».

Αν ο Μακρόν παίξει καλά τα χαρτιά του και αξιοποιήσει τις δυνατότητες που παρέχουν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί για δημιουργία συμμαχιών σε συγκεκριμένα ζητήματα, όπως με τον Ντράγκι, τότε θα μπορεί να είναι σε θέση να αφήσει ένα ισχυρό αποτύπωμα τα επόμενα πέντε χρόνια στον ευρωπαϊκό πολιτικό χάρτη υλοποιώντας το όραμα των «Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης» που θα περιλαμβάνει μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, ενισχυμένη άμυνα και ενεργό βιομηχανική πολιτική με στόχο την ισχυροποίηση της διεθνούς οικονομικής παρουσίας της ΕΕ.

Προς την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση
Η αλήθεια είναι μία. Όπως ο Ντράγκι ανέφερε στην σημαντική του για το μέλλον της Ευρώπης τοποθέτηση, ποτέ έως τώρα τις ευρωπαϊκές αξίες της ειρήνης και του ανθρωπισμού, δεν χρειάστηκε να τις αντιμετωπίσουμε όπως σήμερα.
Εάν καταφέρουμε να κάνουμε ένα βήμα μπροστά, να οικοδομήσουμε μια νέα Ευρώπη τότε μπορούμε να ελπίζουμε στο να παραδώσουμε μια καλύτερη Ευρώπη στα παιδιά μας.
Η πανδημία και ο πόλεμος καλούν τα ευρωπαϊκά όργανα να αναλάβουν ευθύνες που δεν είχαν ποτέ. Ήρθε λοιπόν η ώρα να ενωθούν όλες οι δυνάμεις στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. «Ο μακρύς δρόμος άλλαξε τις ζωές μας προς το καλύτερο. Η ενιαία αγορά εξασφάλισε μορφές κοινωνικής πρόνοιας, μοναδικές στον κόσμο. Λαμβάνονται κοινές αποφάσεις στο Ευρωκοινοβούλιο. Δεν κάνουμε πίσω. Να προτάξουμε την κοινή μας πορεία, να είμαστε πολύ φιλόδοξοι, να σχεδιάσουμε τη νέα Ευρώπη, να εγγυηθούμε την ασφάλεια των μελών μας ως ΕΕ και ΝΑΤΟ».

Όπως δημοσιεύθηκε στην “ΜΠΑΜ στο ρεπορτάζ” που κυκλοφορεί 

Διαβάστε επίσης

14ο Συνέδριο ΝΔ – Ρομπέρτα Μετσόλα: Η κληρονομιά της ΝΔ είναι συνδεδεμένη με την ευρωπαϊκή πορεία της Ελλάδας

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναθεωρεί το σχέδιό της για το πετρελαϊκό εμπάργκο και δίνει άλλον έναν χρόνο στην Ουγγαρία