PLUS
Από το 2014 η Λιβύη έχει χωριστεί στα δύο, με αντίπαλες κυβερνήσεις να βρίσκονται στα ανατολικά και στα δυτικά της χώρας.
Του ΝΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ
Μια κυβέρνηση, γνωστή ως Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, εδρεύει στην Τρίπολη στα δυτικά και διευθύνεται από τον Αμπντουλχαμίντ Ντμπέιμπα. Η αντίπαλή της, γνωστή ως Βουλή των Αντιπροσώπων, εδρεύει στα ανατολικά, στο Τομπρούκ, και διευθύνεται από τον πρωθυπουργό Οσάμα Χαμάντ που υποστηρίζεται από τον πρώην πολέμαρχο Χαλίφα Χαφτάρ.
Στα ανατολικά της Λιβύης, ο Χαφτάρ κατάφερε να εδραιώσει τον έλεγχο διαφόρων ενόπλων πολιτοφυλακών υπό τη διοίκησή του κυβερνώντας με σιδηρά πυγμή. Στα δυτικά, ο Ντμπέιμπα προσπαθεί να κάνει το ίδιο και να εδραιώσει τον έλεγχο των πολιτοφυλακών, αγνοώντας τις λαϊκές διαμαρτυρίες και την απαίτηση του λαού για εθνικές εκλογές καθώς και επιστροφή στη σύνταξη συντάγματος.
Διαμάχη
Καθώς βαθαίνει η πολιτική κρίση στη Λιβύη, αυτή η επιθετική στάση του Ντμπέιμπα θέτει το έδαφος για συνεχή διαμάχη μεταξύ του GNU που εδρεύει στην Τρίπολη και του HoR με έδρα την ανατολική πλευρά και τη Βεγγάζη που ελέγχει ο Χαλίφα Χαφτάρ, και καθώς και οι δύο πλευρές αρνούνται να υποχωρήσουν, η κατάσταση στη Λιβύη συνεχίζει να παραμένει επισφαλής, με πιθανές επιπτώσεις για τη σταθερότητα και τη μελλοντική διακυβέρνηση της χώρας.
Ένα από τα μέχρι τώρα σημεία διαφωνίας των δύο πλευρών ήταν και η επικύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου που υπεγράφη στις 27 Νοεμβρίου 2019 μεταξύ της Τουρκίας και της τότε Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Λιβύης, με έδρα την Τρίπολη υπό τον ΦαγέζαλΣαράζ. Σκοπός του ήταν η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών με στόχο την καθιέρωση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) και την ενεργειακή συνεργασία.
Η Βουλή της Λιβύης, με επικεφαλής τότε τον ΑγκίλαΣαλέχ Ίσα και υποστηρικτή τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, είχε αποκηρύξει το μνημόνιο, το οποίο είχε προσφερθεί από την τουρκόφιλη μεταβατική κυβέρνηση της Τρίπολης ως αντάλλαγμα στην Άγκυρα για την ισχυρή στρατιωτική βοήθεια που εντέλει προσέφερε και με την οποία ο Σάρατζ και στοιχεία των Αδελφών Μουσουλμάνων κατάφεραν να αποκρούσουν την τελική προέλαση του Χαφτάρ, λίγο πριν φτάσει έξω από την Τρίπολη.
Η μη έγκρισή του ήταν ένα πρόσθετο ισχυρό επιχείρημα της Ελλάδας για την ακυρότητα του μνημονίου, καθώς και τυπικά δεν είχε ακολουθηθεί η αναγκαία διαδικασία που προβλέπει η εσωτερική έννομη τάξη της Λιβύης.
Επαναξιολόγηση
Τώρα όμως φαίνεται πως αυτό το δόγμα από την πλευρά του Χαλίφα Χαφτάρ αλλάζει, με την Ανατολική Λιβύη να βρίσκεται σε τροχιά επαναξιολόγησης της σχέσης της με την Τουρκία, και ο στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ -ο οποίος διαβεβαίωνε την Ελλάδα, μεταξύ άλλων κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα το 2020, ότι θεωρούσε το τουρκολιβυκό μνημόνιο παράνομο- εμφανίζεται να ενορχηστρώνει ο ίδιος τη σταδιακή προσέγγιση, αποστασιοποιούμενος από το παρελθόν, όταν αναζητούσε πολιτική και στρατιωτική στήριξη από την Αθήνα.
Σύμφωνα με πηγές που έχουν γνώση των επαφών εκείνης της περιόδου, ο Χαφτάρ είχε ζητήσει από την Ελλάδα μεταξύ άλλων φορητούς αντιαεροπορικούς πυραύλους, καθώς και στρατιωτική υποστήριξη για να αντιμετωπίσει τις επιθέσεις από τις υποστηριζόμενες από την Τουρκία δυνάμεις της Τρίπολης σε Μισράτα, Σύρτη και Γκαριάν. Η απάντηση της Ελλάδας τότε ήταν ασαφής, με υπόσχεση για στήριξη, χωρίς όμως συνέχεια όπως αποδείχθηκε.
Κάτι που η Τουρκία εκμεταλλεύθηκε και αξιοποίησε διπλωματικά και στρατηγικά, χρησιμοποιώντας ακόμη και τη συγκυρία της αποχώρησης συριακών μισθοφόρων που είχε αναπτύξει στη Δυτική Λιβύη ως διαπραγματευτικό εργαλείο για την προσέγγιση του Χαφτάρ. Στις 4 Απριλίου, μάλιστα, ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ δέχθηκε στην Άγκυρα τον γιο του στρατάρχη Χαφτάρ, διοικητή των χερσαίων δυνάμεων του Εθνικού Στρατού της Λιβύης, αντιστράτηγο Σαντάμ Χαλίφα Χαφτάρ.
Είναι ενδεικτικό ότι στελέχη της Ανατολικής Λιβύης έχουν επιθεωρήσει τα τουρκικής κατασκευής dronesBayraktar, δείχνοντας ότι οι επαφές με την Άγκυρα δεν είναι μόνο πολιτικές, αλλά πιθανώς φθάνουν και σε επίπεδο στρατιωτικής συνεργασίας.
Προς αναγνώριση
Όπως αυτή την εβδομάδα έγινε γνωστό, η Βουλή των Αντιπροσώπων της Λιβύης, που εδρεύει στο Τομπρούκ, στα ανατολικά της χώρας, έχει ξεκινήσει ενέργειες που θα κινηθούν στην κατεύθυνση της πιθανής αναγνώρισης του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου, συγκροτώντας τεχνική επιτροπή για να μελετήσει τη συμφωνία μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας με επικεφαλής τον πρωθυπουργό Οσάμα Χαμάντ. Η απόφαση αυτή γνωστοποιήθηκε τη Δευτέρα 2 Ιουνίου 2025 από το ειδησεογραφικό δίκτυο Libya Review, προκαλώντας εντύπωση καθώς έρχεται σε αντίθεση με τη σκληρή γραμμή που παραδοσιακά διατηρούσε η Ανατολική Λιβύη έναντι της Τουρκίας και της κυβέρνησης της Τρίπολης.
Η απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων να επανεξετάσει τη συμφωνία θα μπορούσε να είναι η αρχή μιας δραστικής αλλαγής στάσης που θα επηρεάσει το γεωπολιτικό τοπίο της Ανατολικής Μεσογείου και σίγουρα δημιουργεί ερωτήματα για το μέλλον, καθώς η παράνομη συμφωνία παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) αγνοώντας την ύπαρξη ελληνικών νησιών, συμπεριλαμβανομένης της Κρήτης, και επηρεάζοντας αρνητικά τα κυριαρχικά δικαιώματα Ελλάδας και Κύπρου.
Νέο πεδίο
Η στροφή της Ανατολικής Λιβύης, που μέχρι πρότινος θεωρείτο σύμμαχος της Ελλάδας, αποτελεί μια σημαντική ανατροπή στην πολιτική της χώρας, με ευρείες συνέπειες για την ασφάλεια, την ενέργεια και τις διεθνείς σχέσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς ενισχύει την τουρκική γεωπολιτική παρουσία και διεκδίκηση στην περιοχή, θέτει υπό αμφισβήτηση τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα και το Δίκαιο της Θάλασσας, και φυσικά ανοίγει ένα νέο πεδίο έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Χαρακτηριστική της αμηχανίας στην Ελλάδα που ακολούθησε την είδηση για την απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης είναι οι δηλώσεις του συμβούλου του πρωθυπουργού και γενικού γραμματέα Εθνικής Ασφάλειας Θάνου Ντόκου, ο οποίος ούτε λίγο ούτε πολύ άφησε να διαφανεί πως η Ελλάδα έκανε λάθος επιλογές στο λιβυκό ζήτημα ποντάροντας στον Χαφτάρ, ενώ ταυτόχρονα περιέγραψε τη θέση της Ελλάδας ως εξαιρετικά δυσχερή -σχεδόν απομονωμένη- ή τουλάχιστον μόνη διπλωματικά απέναντι στην Τουρκία για την ακύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου.
*Όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΜΠΑΜ της Κυριακής
