Στην Τεχεράνη για συνομιλίες η Φεντερίκα Μογκερίνι - Ανάλυση για την άρση των κυρώσεων κατά του Ιράν

Του Στέργιου Φωτόπουλου

Στην Τεχεράνη έχει μεταβεί, σήμερα Σάββατο, η Ύπατη Εκπρόσωπος Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ, Φεντερίκα Μογκερίνι μαζί με άλλους επτά Επιτρόπους, συμπεριλαμβανομένου του Κύπριου Επιτρόπου, Χρήστου Στυλιανίδη, αρμόδιου για τις Ανθρωπιστικές Υποθέσεις, προκειμένου να πραγματοποιήσουν επαφές υψηλού επιπέδου.

Η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας πρόκειται να συναντηθεί με τον υπουργό Εξωτερικών του Ιράν, Τζαβάντ Ζαρίφ, σε συνέχεια της απόφασης για την άρση των οικονομικών κυρώσεων κατά του Ιράν, που είχε ληφθεί από την ΕΕ και την ομάδα των έξι (βλ. ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, και Γερμανία), την 14η Ιουλίου 2015. Σημαντικά, σε αντάλλαγμα η Τεχεράνη είχε δεσμευτεί για τον περιορισμό της πυρηνικής της δραστηριότητας.

Στο επίκεντρο της ανωτέρω επίσκεψης βρίσκονται ζητήματα που άπτονται του ενεργειακού τομέα και της ενεργειακής ασφάλειας, της περαιτέρω οικονομικής και εμπορικής συνεργασίας, του μεταναστευτικού για τον περιορισμό των ροών, της αντιμετώπισης της τρομοκρατίας, και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Υπενθυμίζεται, άλλωστε, ότι παραμένουν μέχρι σήμερα ορισμένες κυρώσεις προς το Ιράν που έχουν σχέση με το σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Ως εκ τούτου φαίνεται να σηματοδοτείται η έναρξη μιας νέας φάσης στις σχέσεις μεταξύ των δύο πλευρών, γεγονός που επιβεβαιώνουν η κ. Μογκερίνι και ο κ. Στυλιανίδης σε κοινό άρθρο τους που δημοσιεύτηκε σήμερα στην Καθημερινή. “Η σημερινή επίσκεψή μας δείχνει ότι αλλάζουμε πορεία”, επισημαίνουν, μεταξύ άλλων, οι δύο Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, ενώ την ίδια στιγμή επιβεβαιώνουν ότι “τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. δεσμεύθηκαν και αυτά να γυρίσουν σελίδα στις σχέσεις με το Ιράν”.

Ωστόσο, “υπάρχουν σημαντικά θέματα για τα οποία οι θέσεις μας διαφέρουν”, όπως χαρακτηριστικά ανέφεραν, καθώς “το Ιράν οφείλει να υλοποιήσει τη συμφωνία στο σύνολό της και για όλη τη διάρκεια ισχύος της, καθώς και να συμμορφωθεί με τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει δυνάμει της Συνθήκης περί μη διαδόσεως των πυρηνικών όπλων”, τονίζουν.

Στη συνέχεια, η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας και ο Κύπριος Επίτροπος υπογράμμισαν το σημαντικό ρόλο του Ιράν ως προς την επίλυση του συριακού προβλήματος. “Το Ιράν θα πρέπει να χρησιμοποιήσει την επιρροή του για να διευκολύνει την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων στη Γενεύη και μπορεί να αποφασίσει να συμμετάσχει εποικοδομητικά στη δημιουργία μιας προσέγγισης συνεργασίας με άλλους περιφερειακούς παράγοντες” υποστήριξαν.

Τέλος, αναφέρθηκαν στη σημασία και τις θετικές συνέπειες που μπορεί να επιφέρει, τόσο για τους Ευρωπαίους πολίτες όσο και για τους Ιρανούς, ενδεχόμενη ενίσχυση των διμερών σχέσεων των δύο πλευρών, σε πλήθος ζητημάτων, όπως της ενίσχυσης της ενεργειακής ασφάλειας, της αντιμετώπισης των μεταναστευτικών ροών, της βελτίωσης του επιχειρηματικού και επενδυτικού περιβάλλοντος, της πανεπιστημιακής συνεργασίας, των γεωπολιτικών συσχετισμών, και των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Υπενθυμίζεται ότι η επίσκεψη της κ. Μογκερίνι πραγματοποιείται στον απόηχο των πρόσφατων κατηγοριών που εξαπέλυσε το Ιράν προς τις ΗΠΑ, ότι παρεμποδίζουν την πρόσβαση της Τεχεράνης στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές μέσω των υφιστάμενων τραπεζικών κυρώσεων.

Ανάλυση – Τι σημαίνει η άρση των κυρώσεων

Η άρση των οικονομικών κυρώσεων αφενός αποτελεί σημαντική αναπτυξιακή ώθηση για την ιρανική οικονομία αφετέρου διανοίγει νέες ευκαιρίες δραστηριοποίησης σε αυτήν για χιλιάδες επιχειρήσεις ανά τον κόσμο. Ενδεικτικά, σύμφωνα με έκθεση της Μoody’s, η άρση των κυρώσεων αναμένεται να επιφέρει την πρόσβαση του Ιράν σε «παγωμένα» στοιχεία ενεργητικού αξίας περίπου $100 δις (€92 δις), εκ των οποίων σημαντικό μερίδιο θα είναι διαθέσιμο για επενδύσεις. Την ίδια στιγμή, αναμένεται η αύξηση των ιρανικών εξαγωγών πετρελαίου κατά 500.000 βαρέλια ημερησίως, εξέλιξη που φαίνεται να ανοίγει ακόμη ένα μέτωπο στις σχέσεις Ιράν – Σαουδικής Αραβίας. Σε αυτό το πλαίσιο, η Σαουδική Αραβία αναμένεται να διατηρήσει τις τιμές του πετρελαίου σε χαμηλά επίπεδα, μέσω της υψηλής προσφοράς, τακτική που ακολούθησε έως τώρα για να πλήξει τη σχιστολιθική εξόρυξη των αμερικανικών εταιρειών και να περιφρουρήσει το μερίδιό της στην παγκόσμια αγορά. Τέλος, σύμφωνα με δημοσιεύματα το Ιράν φέρεται ότι πρόκειται να αγοράσει 114 αεροσκάφη της Airbus, ενώ την ίδια στιγμή περιμένει να υποδεχτεί τους πυραύλους S-300 από τη Ρωσία.

Άλλη μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα πτυχή της ανωτέρω συμφωνίας αποτελεί το διαφαινόμενο τέλος της διπλωματικής απομόνωσης της Τεχεράνης, καθώς και η προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεών της με τη Δύση. Από την εγκαθίδρυση του θεοκρατικού καθεστώτος των Αγιατολάδων όπως προέκυψε από την επανάσταση του 1979, υπό την ηγεσία του Χομεϊνί, το Ιράν έχει υιοθετήσει ιδιαίτερα σκληρή στάση εναντίον της Δύσης και των ΗΠΑ, εντείνοντας κατά καιρούς την πολεμική ρητορική του. Αποκορύφωμα της επιδείνωσης των διπλωματικών σχέσεων των δύο πλευρών ήταν η παραβίαση των αρχών του διεθνούς δικαίου από πλευράς του Ιράν με την ομηρία των Αμερικανών διπλωματών και υπαλλήλων της πρεσβείας στην Τεχεράνη για 444 ημέρες. Σήμερα, ανώτατος θρησκευτικός και πολιτικός ηγέτης είναι ο Αλί Χαμενεΐ, ενώ πρόεδρος του Ιράν είναι ο σχετικά περισσότερο μετριοπαθής Χασάν Ρουχανί, σε σύγκριση με τον Μαχμούτ Αχμεντινετζάντ. Σημαντικά, θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι μέχρι στιγμής ο εν ενεργεία Ιρανός πρόεδρος δείχνει περισσότερο πρόθυμος για τη βελτίωση των σχέσεων της χώρας του με τη Δύση, σε σχέση με τους προκατόχους του. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να αναμένονται σημαντικές ανακατατάξεις του τωρινού status quo. Αφενός η Ουάσινγκτον έχει ασκήσει έντονη κριτική για τις διασυνδέσεις του Ιράν με τρομοκρατικές οργανώσεις, την καταπάτηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών του ανθρώπου εντός της ιρανικής επικράτειας, καθώς και για τον αποσταθεροποιητικό του ρόλο στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, αφετέρου το Ιράν διατηρώντας επιφυλακτική στάση βλέπει με σκεπτικισμό τη δράση των ΗΠΑ στην εν λόγω περιοχή.

Επίσης, το ενδεχόμενο να επιδοθούν οι περιφερειακές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής σε έναν ιδιότυπο αγώνα δρόμου για την απόκτηση πυρηνικών οπλοστασίων δείχνει να απομακρύνεται με τη συγκεκριμένη συμφωνία μεταξύ Δύσης και Τεχεράνης.

Ωστόσο, ο ενθουσιασμός και η εξαγωγή αισιόδοξων συμπερασμάτων για την περιοχή της Μέσης Ανατολής συνιστά ιδιαίτερα επισφαλές εγχείρημα, λαμβάνοντας υπόψη τις νέες κυρώσεις της Ουάσινγκτον σε βάρος εταιρειών που φέρονται να υποστηρίζουν το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν και τις προ ολίγων μηνών εξελίξεις σχετικά με την εκτέλεση του σιίτη κληρικού Νιμρ αλ-Νιμρ από τη σουνιτική Σαουδική Αραβία.