«Ιοί ζόμπι»: Τι είναι, πού ζουν και γιατί οι επιστήμονες προειδοποιούν για νέα πανδημική απειλή

Για μία νέα, παράξενη, πανδημική απειλή που καλείται να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα, προειδοποιούν οι επιστήμονες. Πρόκειται για τους λεγόμενους «ιούς ζόμπι».

Οι αρχαίοι αυτοί ιοί, έχουν παγώσει κάτω από το περμαφροστ της Αρκτικής και θα μπορούσαν κάποια μέρα να έρθουν στην επιφάνεια λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη και να εξαπολύσουν μια μεγάλη πανδημία, σύμφωνα με τους επιστήμονες. Στελέχη αυτών των μικροβίων που ονομάζονται Methuselah – των ιών ζόμπι, όπως είναι επίσης γνωστοί – έχουν ήδη απομονωθεί από ερευνητές που έχουν εκφράσει φόβους ότι θα μπορούσε να προκληθεί μια νέα παγκόσμια έκτακτη ανάγκη, όχι από μια ασθένεια νέα στην επιστήμη αλλά από μια ασθένεια από το μακρινό παρελθόν.

Ως αποτέλεσμα, οι επιστήμονες άρχισαν να σχεδιάζουν ένα δίκτυο παρακολούθησης και καραντίνας της Αρκτικής, το οποίο θα εντοπίζει πρώιμες περιπτώσεις ασθένειας που προκαλούνται από αυτούς τους αρχαίους μικροοργανισμούς. Επιπλέον, το δίκτυο αναμένεται να παρέχει εξειδικευμένη ιατρική περίθαλψη σε μολυσμένα άτομα και καραντίνα σε μια προσπάθεια να περιορίσει το ξέσπασμα της πανδημίας από τους ιούς ζόμπι και να αποτρέψει τα μολυσμένα άτομα να φύγουν από την περιοχή.

«Αυτή τη στιγμή, οι αναλύσεις των απειλών πανδημίας επικεντρώνονται σε ασθένειες που μπορεί να εμφανιστούν σε νότιες περιοχές και στη συνέχεια να εξαπλωθούν στον βορρά», δήλωσε ο γενετιστής και ιολόγος Jean-Michel Claverie του Πανεπιστημίου Aix-Marseille. «Αντίθετα, ελάχιστη προσοχή έχει δοθεί σε ένα πανδημικό ξέσπασμα που θα μπορούσε να εμφανιστεί στον μακρινό βορρά και στη συνέχεια να ταξιδέψει νότια και αυτό είναι μια παράβλεψη, πιστεύω. Υπάρχουν ιοί εκεί πάνω που έχουν τη δυνατότητα να μολύνουν ανθρώπους και να ξεκινήσουν μια νέα πανδημία» είπε αναφερόμενος στους ιούς ζόμπι.

«Δεν ξέρουμε ποιοι ιοί βρίσκονται εκεί έξω»
Αυτό το σημείο υποστηρίχθηκε και από την ιολόγο Marion Koopmans του Ιατρικού Κέντρου Erasmus στο Ρότερνταμ. «Δεν ξέρουμε ποιοι ιοί βρίσκονται εκεί έξω στο περμαφροστ, αλλά νομίζω ότι υπάρχει πραγματικός κίνδυνος και μπορεί να υπάρχει κάποιος ικανός ιός να προκαλέσει ξέσπασμα πανδημίας– ας πούμε ενδεικτικά για μια αρχαία μορφή πολιομυελίτιδας».

Το 2014, ο Claverie ηγήθηκε μιας ομάδας επιστημόνων που απομόνωσαν ζωντανούς ιούς στη Σιβηρία και έδειξαν ότι μπορούσαν ακόμα να μολύνουν μονοκύτταρους οργανισμούς, παρόλο που είχαν θαφτεί στον μόνιμο παγετό για χιλιάδες χρόνια. Περαιτέρω έρευνα, που δημοσιεύθηκε πέρυσι, αποκάλυψε την ύπαρξη πολλών διαφορετικών στελεχών ιών από επτά διαφορετικές περιοχές στη Σιβηρία και έδειξε ότι θα μπορούσαν να μολύνουν κύτταρα. Ένα δείγμα ιού ήταν ηλικίας 48.500 ετών.

«Οι ιοί που απομονώσαμε ήταν ικανοί να μολύνουν μόνο αμοιβάδες και δεν ενέχουν κίνδυνο για τους ανθρώπους», είπε ο Claverie. «Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι άλλοι ιοί, που επί του παρόντος έχουν παγώσει στο πέρμαφροστ, δεν μπορεί να είναι σε θέση να προκαλέσουν ασθένειες στους ανθρώπους. Έχουμε εντοπίσει γονιδιωματικά ίχνη ιών ευλογιάς και ερπητοϊών, που είναι γνωστά ανθρώπινα παθογόνα, για παράδειγμα».

Το πέρμαφροστ στην Αρκτική καλύπτει το 1/5 του βόρειου ημισφαιρίου και αποτελείται από χώμα που έχει διατηρηθεί σε θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν για μεγάλες περιόδους. Ορισμένα στρώματα έχουν παραμείνει παγωμένα για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, σύμφωνα με τους επιστήμονες.

Το πέρμαφροστ, ιδανικό περιβάλλον για τους ιούς
«Το κρίσιμο σημείο για το περμαφροστ είναι ότι είναι κρύο, σκοτεινό και στερείται οξυγόνου, το οποίο είναι τέλειο για τη διατήρηση του βιολογικού υλικού», είπε ο Claverie στον Observer την περασμένη εβδομάδα. «Θα μπορούσατε να βάλετε ένα γιαούρτι σε περμαφροστ και να είναι ακόμα βρώσιμο 50.000 χρόνια αργότερα».

Αλλά ο μόνιμος παγωμένος κόσμος αλλάζει. Τα ανώτερα στρώματα των κύριων αποθεμάτων του πλανήτη, στον Καναδά, τη Σιβηρία και την Αλάσκα, λιώνουν καθώς η κλιματική αλλαγή επηρεάζει δυσανάλογα την Αρκτική. Σύμφωνα με τους μετεωρολόγους, η περιοχή θερμαίνεται αρκετές φορές πιο γρήγορα από τον μέσο ρυθμό αύξησης της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Ωστόσο, δεν είναι η άμεση τήξη του πέρμαφροστ που ενέχει τον πιο άμεσο κίνδυνο, πρόσθεσε ο Claverie. «Ο κίνδυνος προέρχεται από μια άλλη επίδραση της υπερθέρμανσης του πλανήτη: την εξαφάνιση του θαλάσσιου πάγου της Αρκτικής. Σχεδιάζονται τεράστιες εξορυκτικές εργασίες και πρόκειται να ανοίξουν τεράστιες τρύπες στο βαθύ για την εξαγωγή πετρελαίου και μεταλλευμάτων.

«Αυτές οι παρεμβάσεις θα απελευθερώσουν τεράστιες ποσότητες παθογόνων που εξακολουθούν να ευδοκιμούν εκεί. Οι ανθρακωρύχοι θα μπουν και θα αναπνεύσουν τους ιούς. Οι επιπτώσεις μπορεί να είναι καταστροφικές» λένε οι επιστήμονες.

Αυτό το σημείο τόνισε και η δρ.Koopmans. «Αν κοιτάξετε την ιστορία των επιδημιών, ένας από τους βασικούς παράγοντες ήταν η αλλαγή στη χρήση της γης. Ο ιός Nipah μεταδόθηκε από νυχτερίδες που εκδιώχθηκαν από τα ενδιαιτήματά τους από τον άνθρωπο. Ομοίως, η ευλογιά των πιθήκων έχει συνδεθεί με την εξάπλωση της αστικοποίησης στην Αφρική. Και αυτό πρόκειται να δούμε στην Αρκτική: μια πλήρη αλλαγή στη χρήση γης, και αυτό θα μπορούσε να είναι επικίνδυνο, όπως έχουμε δει και αλλού».

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το περμαφροστ – στα βαθύτερα του επίπεδα – μπορεί να περιέχει ιούς ηλικίας έως και ενός εκατομμυρίου ετών και επομένως θα είναι πολύ παλαιότεροι από το ανθρώπινο είδος, το οποίο πιστεύεται ότι έχει εμφανιστεί περίπου 300.000 χρόνια πριν.

«Το ανοσοποιητικό μας σύστημα μπορεί να μην έχει έρθει ποτέ σε επαφή με μερικά από αυτά τα μικρόβια, και αυτό είναι μια άλλη ανησυχία», είπε ο Claverie. «Το σενάριο ενός άγνωστου ιού που για παράδειγμα, είχε μολύνει κάποτε έναν Νεάντερταλ να επιστρέψει σε εμάς, αν και ασύλληπτο, έχει γίνει μια πραγματική πιθανότητα».

Για αυτόν τον λόγο, ο Claverie και άλλοι συνεργάζονται με το UArctic, το Πανεπιστήμιο της Αρκτικής, ένα διεθνές εκπαιδευτικό δίκτυο στην πολική περιοχή, πάνω σε σχέδια για τη δημιουργία εγκαταστάσεων καραντίνας και την παροχή ιατρικής εμπειρογνωμοσύνης, που θα μπορούσε να εντοπίσει πρώιμα κρούσματα και να τα αντιμετωπίσει τοπικά για να προσπαθήσει να περιορίσει την εξάπλωση. «Τώρα βλέπουμε μια απτή απειλή και πρέπει να είμαστε έτοιμοι να την αντιμετωπίσουμε. Είναι τόσο απλό».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Κλιμάκωση της βίας στη Μέση Ανατολή: Το Ιράν απειλεί με αντίποινα

Νέες «προφητείες» από τον Ρουμπινί: Ο Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η πρόβλεψη για Ελλάδα – Τουρκία