Ευκάλυπτος: Το οικολογικό δίλημμα της Πορτογαλίας

Τα πορτογαλικά δάση ευκαλύπτου συμβάλλουν στην αντικατάσταση των πλαστικών, αλλά καθώς το κλίμα της χώρας γίνεται όλο και πιο θερμό, αυτό το εξαιρετικά εύφλεκτο δέντρο αποτελεί όλο και περισσότερο απειλή για τους ανθρώπους και τη βιοποικιλότητα.

Η Πορτογαλία είναι η ευρωπαϊκή χώρα που έχει πληγεί περισσότερο από πυρκαγιές την τελευταία δεκαετία. Μεταξύ 2009 και 2021, κατά μέσο όρο καίγονταν κάθε χρόνο πάνω από 80.000 εκτάρια.

Η χώρα της Ιβηρικής Χερσονήσου βίωσε ένα annus horribilis το 2017, με τον θάνατο 66 ανθρώπων που παγιδεύτηκαν σε πυρκαγιές στον κεντρικό δήμο Pedrógão Grande.

«Η χρήση εξωτικών δέντρων που είναι επιρρεπή στις πυρκαγιές (όπως ο ευκάλυπτος) για αναδάσωση σε προγράμματα δενδροφύτευσης υπό συνθήκες θέρμανσης και ξήρανσης του κλίματος έχει τη δυνατότητα να γυρίσει κυριολεκτικά μπούμερανγκ, απελευθερώνοντας άνθρακα, ενώ παράλληλα κινδυνεύει με τοπικές τραγωδίες και οικολογικές ζημιές», δήλωσε στον Guardian ο Yadvinder Singh Malhi, καθηγητής επιστήμης οικοσυστημάτων στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Οι ευκάλυπτοι, που κατάγονται από την Αυστραλία, αντιπροσωπεύουν το ένα τέταρτο της συνολικής δασικής έκτασης της Πορτογαλίας και καλύπτουν περίπου το 10% της χώρας, σύμφωνα με την τελευταία εθνική δασική απογραφή. Ο πολτός ευκαλύπτου χρησιμοποιείται για την παραγωγή χαρτιού τουαλέτας, ρολών χαρτιού και εναλλακτικών του πλαστικού σε όλη την Ευρώπη.

Μια κίνηση από τη βάση για την «απομάκρυνση των ευκαλύπτων» της Πορτογαλίας

Το καλοκαίρι του 2023 οι πολίτες διαμαρτυρήθηκαν κατά του ευκαλύπτου και ζήτησαν την αποψίλωση των 700.000 εκταρίων εγκαταλελειμμένων εκτάσεων ευκαλύπτου.

Ως μέλος της συντονιστικής επιτροπής διαμαρτυρίας, ο Beatriz Xavier δήλωσε ότι οι πολίτες ήθελαν να δουν πιο ποικιλόμορφα και ανθεκτικά στο κλίμα δάση, τα οποία θα επέτρεπαν επίσης στους ντόπιους να κερδίζουν τα προς το ζην.

Υπάρχουν εναλλακτικά είδη δέντρων αλλά έχουν διαφορετικές εμπορικές εφαρμογές.

Στο Αλγκάρβε, τη νοτιότερη περιοχή της Πορτογαλίας, το πρόγραμμα Renature Monchique αναφυτεύει κυρίως περιοχές που έχουν πληγεί από πυρκαγιά με δρυς φελλού (η Πορτογαλία παράγει το 54% της παγκόσμιας παραγωγής φελλού) και τη φράουλα, ο καρπός της οποίας χρησιμοποιείται για την παραγωγή του λικέρ aguardente medronheira.

Αυτά τα ενδημικά δέντρα δεν έχουν τις ίδιες ανάγκες κατανάλωσης νερού με τον ευκάλυπτο και είναι πιο ανθεκτικά στις πυρκαγιές, ενώ επιπλέον τα προϊόντα τους μπορούν να συγκομιστούν χωρίς να κοπούν τα δέντρα.

Βιομηχανία: «Χρειαζόμαστε περισσότερους ευκαλύπτους»

Από την άλλη μεριά, η εταιρεία χαρτιού Navigator είναι ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας της Πορτογαλίας και ο μεγαλύτερος παραγωγός εθνικής προστιθέμενης αξίας, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 1% του ΑΕΠ της Πορτογαλίας. Σύμφωνα με την εταιρεία, υπάρχει σήμερα έλλειψη δασικών πρώτων υλών, όπως ο ευκάλυπτος και το πεύκο.

Ο António Redondo, Διευθύνων Σύμβουλος της Navigator, δήλωσε ότι «για να παραμείνουμε βιώσιμοι, πρέπει να έχουμε περισσότερα δάση ευκαλύπτου», καθώς μίλησε στους εορτασμούς τον Ιούλιο του 2023 για την 70ή επέτειο του εργοστασίου της εταιρείας στην παράκτια περιοχή της Cacia.

Στην ομιλία του, ο Redondo ανακοίνωσε ότι το νέο εργοστάσιο θα παράγει 100 εκατομμύρια βιοδιασπώμενες συσκευασίες ετησίως για την αγορά εστιατορίων και τροφίμων.

«Θα συμβάλλουμε, επομένως, στην αποπλαστικοποίηση», δήλωσε τελικά, αυξάνοντας ουσιαστικά τις πιθανότητες να έρθει σε σύγκρουση με τις ενδιαφερόμενες τοπικές κοινότητες και τις περιβαλλοντικές ΜΚΟ.

Η κυβέρνηση επιλέγει τη μέση οδό

Αντιμέτωπη με ένα συμβιβασμό μεταξύ διαφορετικών στόχων βιωσιμότητας και μεταξύ βιομηχανίας και κοινοτήτων, η πορτογαλική κυβέρνηση έχει μέχρι σήμερα ακολουθήσει μια μέση οδό.

Το πρόγραμμά της «Programa de Transformação de Paisagem» προσαρμόζει τα πορτογαλικά τοπία που είναι ευάλωτα στις πυρκαγιές. Το πρόγραμμα επικεντρώνεται στην επαναφύτευση ντόπιων ειδών δέντρων – έτσι αποκλείονται οι ευκάλυπτοι.

Η κυβέρνηση έχει επίσης εισαγάγει περιορισμούς πυρασφάλειας για τις φυτεύσεις ευκαλύπτων σε απόσταση 10 μέτρων εκατέρωθεν δρόμων και 100 μέτρων από κατοικημένες περιοχές.

Αλλά ενώ η κυβέρνηση έχει επιβάλει απαγόρευση των νέων φυτειών ευκαλύπτου, δεν υπάρχουν απαιτήσεις για την περικοπή των υφιστάμενων εκτάσεων ευκαλύπτου.

Ο Miguel Jerónimo είναι ο υπεύθυνος του έργου Renature, το οποίο έχει πετύχει να φυτέψει 384.000 αυτοφυή δέντρα σε 1.195 εκτάρια της Πορτογαλίας από το 2018. Με μια νεοεκλεγείσα κεντροδεξιά κυβέρνηση στη Λισαβόνα, ο Jerónimo εξέφρασε τους φόβους του στην Euractiv ότι η πρόοδος δεν θα συνεχιστεί.

«Τώρα υπάρχει μια νέα κυβέρνηση και μια νέα πολιτική ευθυγράμμιση, οπότε είναι ακόμη άγνωστο αν η κυβέρνηση θα διατηρήσει την απαγόρευση για νέες εκτάσεις ευκαλύπτου ή όχι», κατέληξε.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Πορτογαλία – Βουλευτικές εκλογές: Οριακή νίκη της κεντροδεξιάς – Μεγάλη άνοδος της ακροδεξιάς

Πορτογαλία: Διαδηλώσεις αντιρατσιστών και ακροδεξιών στη Λισαβόνα