Ένα αντίο στον πατέρα του Χάους, Robert May

Την περασμένη Πέμπτη 30 Απριλίου ένας για τον περισσότερο κόσμο, άγνωστος “σοφός”, ο Robert May πέρασε στην αιωνιότητα σε ηλικία 84 ετών.

Του Νίκου Βασιλειάδη

Ο Robert May, ένας από τους πιο καταξιωμένους Βιολόγους γεννήθηκε στην Αυστραλία το 1938, και ήταν ο επικεφαλής Επιστημονικός Σύμβουλος του Ηνωμένου Βασιλείου και Πρόεδρος της Βασιλικής Εταιρείας από το 2001. Ίσως μερικοί που ασχολούνται με την Οικονομία να τον θυμούνται γιατί ήταν ο άνθρωπος που μοντελοποίησε την αιτία της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, αλλά ο Robert May δεν έμεινε στην ιστορία για αυτό.

Το 1975 ο Robert May δημοσίευσε στο επιστημονικό περιοδικό Nature ένα άρθρο στο οποίο οι έννοιες της θεωρίας του χάους έβρισκαν την εφαρμογή τους για την εξήγηση της αύξησης βιολογικών πληθυσμών.

Ο τρόπος προσέγγισης του May προκάλεσε πολλούς βιολόγους να δουν από διαφορετική σκοπιά το θέμα της αύξησης βιολογικών πληθυσμών. Μέχρι τότε εξηγούσαν τον τρόπο αύξησης, π.χ. του αριθμού των ελαφιών στα δάση ορισμένων περιοχών, με τα συνηθισμένα μαθηματικά μοντέλα, τα οποία όμως παρουσίαζαν σφάλματα που οι βιολόγοι συνήθως τα απέδιδαν στις επιδράσεις μετεωρολογικών ή επιδημικών παραγόντων.

Ο May όμως μπόρεσε να αποδείξει ότι τέτοιου είδους “σφάλματα” μπορούσαν να ενσωματωθούν στα μαθηματικά μοντέλα και να οδηγήσουν σε ασφαλέστερα συμπεράσματα.
Έτσι ο May έγινε ένας από τους πρωτοπόρους της Θεωρίας του Χάους, μιας θεωρίας η οποία συν τω χρόνω βρήκε εφαρμογή σε υπολογισμούς που αφορούν την πρόβλεψη του καιρού, την παρακολούθηση των κυμάτων, τις περιδυνίσεις των υγρών, την μελέτη των κινήσεων του εκκρεμούς, όταν επιδρούν σε αυτό παράγοντες όπως η αντίσταση από τον αέρα.
Αλλά και σε περιπτώσεις όπως η πρόβλεψη της συμπεριφοράς των νευρώνων του ανθρώπινου εγκεφάλου στην βιολογία ή στην συμπεριφορά μεγάλων ανθρώπινων πληθυσμών.

Η θεωρία του χάους μπορεί να ισχύσει τόσο στην κίνηση των γαλαξιών, όσο και στα σχέδια πάνω στο κέλυφος ενός σαλιγκαριού ή στον τρόπο που φυτρώνουν τα φύλλα μιας φτέρης έτσι που να δίνουν μια όχι κανονική κανονικότητα.

Εξηγεί όλα τα φαινόμενα που συνδέονται με αδυναμία πρόβλεψης κινητικής συμπεριφοράς και αδυναμία επανάληψης του ίδιου ακριβώς φαινόμενου, δηλαδή την αδυναμία υπολογισμού των αρχικών συνθηκών με μαθηματικές εξισώσεις.

Όταν λοιπόν κάτι έρχεται σε αντίθεση με την ντετερμινιστική αντίληψη ( όταν το αποτέλεσμα εξαρτάται από την αιτία) της περιγραφής των φαινομένων συναντάμε το χάος και δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο που οι γραμμικές μαθηματικές εξισώσεις που περιγράφουν διάφορα φαινόμενα δεν μας δίνουν πάντα τα σωστά ή αναμενόμενα αποτελέσματα.

Ναι το χάος είναι πολύ πιο συχνό από ότι νομίζουμε. Δεν το συναντάμε μόνο στην κίνηση στα σύννεφα, στα κύμματα ή στις ηλιακές καταιγίδες αλλά είναι παρόν και υπάρχει συχνά και στην καθημερινότητά μας, όπως για παράδειγμα η κίνηση της κρέμας όταν ανακατεύεται μέσα στον καφέ μας, στον καπνό από το τσιγάρο που καπνίζουμε, στο νερό που στροβιλίζεται, ή στα κύματα που σκάνε στην άκρη του γιαλού .

Στον Robert May χρωστάμε το βασικό συμπέρασμα ότι αυτό που προκαλεί το χάος είναι η αστάθεια και πως ο ντετερμινισμός και η τυχαία μεταβολή, όχι μόνο δεν αποκλείουν η μια την άλλη αλλά συνυπάρχουν και η συνύπαρξή τους αποτελεί νόμο της φύσης.

Η δουλειά του May μας οδήγησε σε μια νέα, αντίληψη της φύσης, δίνοντας μια νέα ώθηση στην εξερεύνηση της πολυπλοκότητας και φαινομενολογικής ασάφειας που συναντάμε σε αυτή αλλά κυρίως η δουλειά του May ήταν αυτή που επιβάλλει στον κάθε επιστήμονα να υιοθετεί μια στάση “ταπεινοφροσύνης”, επειδή διαπιστώνει πως με μια εξήγηση που δίνει η επιστήμη αμέσως εμφανίζονται ολοένα και νέα αινίγματα που απαιτούν λύση. Χάρη στον Robert May λοιπόν συνειδητοποιήσαμε πως η ζωή δεν κυλάει πάντοτε αρμονικά και πως ο άνθρωπος ποτέ μα ποτέ δεν θα είναι απόλυτα βέβαιος να προβλέψει τις συνθήκες στον κόσμο του μέλλοντος. Γίναμε οι γνώστες του τέλους του ονείρου της απεριόριστης πρόβλεψης του κόσμου και αυτό είναι ένα δώρο ζωής στον αβέβαιο και συνεχώς απροσδόκητο καιρό που ζούμε τώρα.