Παντοκαφενές: Εκεί που εκτός από καφέ σερβίρουν και παιδεία!

Είναι από αυτά τα ρεπορτάζ που πηγαίνεις με όμορφη διάθεση και ανυπομονησία. Η πρώτη σκέψη που έρχεται στο μυαλό είναι «ας πάω, να αναπνεύσω λίγη ανθρωπιά και γυρνάω».

της ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΙΩΑΝΝΟΥ

Και αυτό γιατί στον «Παντοκαφενέ», στο Παλαιό Φάληρο, βρίσκει κανείς προπάντων ανθρωπιά. Και χαμόγελο. Σε μία ήσυχη περιοχή, κοντά στη Λεωφόρο Αμφιθέας, βρίσκεται η καφετέρια-μεζεδοπωλείο «Παντοκαφενές», που αποτελεί και την πρώτη επιχειρηματική δομή της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης ΣΥΝ-ΕΡΓΑΖΟΜΑΙ. Σκοπός της οποίας, είναι η συλλογικότητα και η ένταξημέσα από κοινωφελείς δράσεις, η εξυπηρέτηση πλήθους αναγκών σε τοπικό και όχι μόνο επίπεδο και η στήριξη των ενηλίκων ατόμων που ανήκουν σε «Ευάλωτες Κοινωνικές Ομάδες», στην προσπάθεια ένταξής τους στην οικονομική και κοινωνική ζωή του τόπου. Στην «κανονικότητα» δηλαδή, που όμως αντιμετωπίζουμε θέματα με το συνάνθρωπο, τη διαφορετικότητα, τη μοναδικότητα, την υγιή και δημιουργική απασχόληση, την ευχαρίστηση και την…ευπρέπεια.

Εντύπωση προκάλεσε το γεγονός πως ρωτώντας κανείς για να βρει το στενό στο οποίο πρέπει να στρίψει, αμέσως στο άκουσμα της οδού, πέρα από οδηγίες, η απάντηση ήταν στον «Παντοκαφενέ» πάτε; «Να γράψετε καλά πράγματα για τα παιδιά, κάνουν εξαιρετική δουλειά!»

Μπαίνοντας μέσα, συναντά κανείς έναν όμορφο χώρο με ζωηρά χρώματα και έντονη διακόσμηση. Πολλά κάδρα, χειροτεχνίες, παραδοσιακά τραπέζια καφέ, ένας μικρός χώρος πώλησης χειροποίητων αντικειμένων και…χαμόγελα. Περιμένοντας τον κ.ΑλεξάντερΝικιτόβιτς, που είναι εργοθεραπευτής εθελοντής και ανήκει στο 5μελές Συμβούλιο της ΚΥΝΣΕΠ, παρατηρεί κανείς τη διάθεση και την ευχαρίστηση στα πρόσωπα των ανθρώπων που εργάζονται εδώ και πραγματικά, δεν φαίνεται ούτε ενδιαφέρει κανέναν αν κάποιος πάσχει από κάποιου είδους σωματική, ψυχική, αισθητηριακή ή νοητική αναπηρία.

Γιατί η μεγαλύτερη αναπηρία είναι η αδυναμία να συλλογιστεί κάποιος το διαφορετικό και ιδιαίτερο και τελικά να κάνει έναν επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων και των σημαντικών πραγμάτων που έχουν όντως αξία στη ζωή. Πέρα όμως από όλα αυτά τα συναισθήματα, οφείλουμε να αναφέρουν ότι ο χώρος είναι ιδιαίτερα περιποιημένος, καθαρός και ρομαντικός.

Στον «Παντοκαφενέ» δεν υπάρχει ιδιοκτήτης, πέρα από την καλή πρόθεση και την ομαδικότητα. Είναι ένα αποτέλεσμα μιας πρωτοβουλίας από ομάδα εθελοντών (λογοθεραπευτών, ψυχολόγων κ.λπ.), οι οποίοι ασχολούνται με ζητήματα ειδικής αγωγής και άτομα που χρήζουν της ειδικής αυτής αγωγής καιστήριξης.

Το 2016, μετά από πολλές συναντήσεις με γονείς και άλλους πολίτες που ενδιαφέρονταν για τα συγκεκριμένα θέματα και κυρίως αγωνιούσαν με το τι μέλλει γενέσθαι για αυτά τα παιδιά μετά την ενηλικίωσή τους και το τέλος του σχολείου (γενικού ή ειδικού), πώς θα προχωρήσουν, με ποια πρωτοβουλία, αναδείχθηκε μία τεράστια ανάγκη. Αυτή της ένταξης.

Η αρχή του… καλού

Παιδιά προικισμένα με πολλές δεξιότητες, τα οποία όμως μη έχοντας τη δυνατότητα να βρουν ένα μέλλον με προοπτική και έναν αντίστοιχο χώρο (στην Ελλάδα απ’ότι πληροφορηθήκαμε υπάρχουν μόνο 4 αντίστοιχες πρωτοβουλίες), κινδύνευαν μένοντας σπίτι να χάσουν αυτές τις δεξιότητες τις οποίες ανέπτυξανμε τη βοήθεια της οικογένειας και κυρίως των ειδικών δασκάλων και εκπαιδευτών τους. Έτσι,αποφασίστηκε το 2016 και παρουσιάστηκε σε μία συναυλία η πρωτοβουλία αυτή και δημιουργήθηκε η ΚΥΝΣΕΠ, με απόλυτο σκοπό την ένταξη των ατόμων αυτών στην καθημερινότητα και την παραγωγική διαδικασία! Το αποτέλεσμα αυτής της πρωτοβουλίας ήταν η δημιουργία ενός παραδοσιακού καφενείου/παντοπωλείου, που πλέον έχει αναδειχθεί σε πολιτιστικό κέντρο.

Ένα παλαιό συνεργείο αυτοκινήτων, όπως μας εξιστορεί ο κ.Νικίτοβιτς, σε μία περιοχή αρκετά προσιτή οικονομικά, μέσα σε ένα χρόνο και με πολύ κόπο, καθώς «όλα κατασκευάστηκαν με τα ίδια μας τα χέρια» και με τη σημαντική συνεισφορά της κ. Γεωργίας Μαρτίνου και της οικογένειάς της, το όνειρο έγινε πράξη! Το 2017 ξεκίνησε η λειτουργία του.

Τα άτομα τα οποία απασχολούνται εδώ αντιμετωπίζουν θέματα υγείας, όπως ο αυτισμός, η κώφωση, η νοητική στέρηση και η τύφλωση. Το ποσοστό (αναπηρίας) φτάνει και το 67%. Και αυτό πάντα σύμφωνα με την κλινική διάγνωση ιατρών και ειδικών του Δημοσίου.

Υπάρχει, λοιπόν, μία εκπαιδευτική οργάνωση πίσω από όλη αυτή την πρωτοβουλία, υπό τη μορφή συμβουλευτικής ομάδας, η οποία βρίσκεται ιεραρχικά «κάτω» από το ΔΣ και όλοι μαζί προσπαθούν να στηρίξουν την ένταξη και τη δραστηριοποίηση αυτών των ενήλικων πλέον ατόμων και να τους δώσουν έτσι τη δυνατότητα να εξελίξουν τις δεξιότητές τους, να εργαστούν και γιατί όχι τη μεθαύριο να απασχοληθούν και κάπου αλλού.

Μέσα από το τρίπτυχο, Εκπαίδευση – Απασχόληση – Εργασία, στον «Παντοκαφενέ» απασχολούνται αυτή τη στιγμή 15 άτομα. Δίνεται δε ιδιαίτερο βάρος στον τομέα της εστίασης γιατί εκεί προφανώς και υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες για τη μετέπειτα εξέλιξή τους. Όπως μας ανέφερε και ο κ.Νικίτοβιτς χαρακτηριστικά, «υπάρχουν άτομα τα οποία ήδη έχουν βρει αλλού δουλειά, στόχος μας δεν είναι να μείνουν για πάντα εδώ τα παιδιά, αλλά να εξελιχτούν και μάλιστα ο πρώην μπάρμαν μας, τυφλός, εργάζεται αυτή τη στιγμή σε έναν άλλο χώρο εστίασης και τα πηγαίνει εξαιρετικά…»

Ένα διαφορετικό πολιτιστικό κέντρο

Ο«Παντοκαφενές» έχει αναχθεί σε ένα είδος πολιτιστικού κέντρου. Γίνονται πάρα πολλές εκδηλώσεις, οργανώνονται μουσικές και θεατρικές βραδιές (εμείς πετύχαμε μία από αυτές, στην οποία μάλιστα συμμετείχε και ένα από τα νεαρά άτομα που εργάζονται στο χώρο και έπαιζε εξαιρετικά μπουζούκι), παρουσιάσεις βιβλίων κ.λπ. Οι όμορφοι και πολύχρωμοι πίνακες που διακοσμούν το χώρο είναι από έκθεση συλλόγου μαθημάτων ζωγραφικής. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι πως σε κάθε τραπέζι, υπό μορφή καταλόγου, υπάρχει η αναφορά των εκθεμάτων και των δημιουργών τους.

Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, μάθαμε πως το εγχείρημα αυτό έχει αγκαλιαστεί από τον κόσμο, ειδικά από αυτόν της τοπικής κοινωνίας και του δήμου και σε ερώτηση για το πώς θα μπορούσε κανείς να στηρίξει αυτή την ομολογουμένως πολύ όμορφη και ουσιαστική προσπάθεια, ο κ.Νικίτοβιτς μας παρέπεμψε στους «υποστηρικτές του ‘Παντοκαφενέ’» και στο διαδίκτυο, όπου και υπάρχουν οι ανάλογες πληροφορίες. Το ουσιαστικό όμως είναι πως πραγματικά αξίζει να το επισκεφτεί κανείς όχι μόνο λόγω της δράσης του, αλλά γιατί είναι ένας πολύ γλυκός, ήσυχος και ταξιδιάρικος χώρος. Το μενού είναι προσεγμένο, έχει ποικιλία και είναι ό,τι πρέπει για μία όμορφη έξοδο και χαλαρή κουβέντα. Εκτός και αν υπάρχει κάποιο event. Εκεί τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο «έντονα».

Μάλιστα, όπως ενημερωθήκαμε η μεγάλη μερίδα των προμηθευτών αντιμετωπίζει τον «Παντοκαφενέ»  σαν ένα οποιοδήποτε άλλο κέντρο εστίασης, οπότε δεν υπάρχει έκπτωση από όλους και με τις χορηγίες αντιμετώπισαν στην αρχή κάποιο πρόβλημα λόγω του χαρακτηρισμού «κερδοσκοπικός» πίσω από τη δράση της ομάδας αυτής. «Παίρνει χρόνο, μέχρι να σε μάθει ο κόσμος, να σε εμπιστευτεί και να δει πραγματικά τι συμβαίνει εδώ…», μας εξήγησε ο κ.Νικίτοβιτς, σχετικά με την ανάγκη που υπήρξε να αποδείξουν ότι όντως παράγεται κοινωνική προσφορά και πλέον σιγά σιγά ο κόπος τους ανταμείβεται, καθώς από τότε που άνοιξαν αυτή η περίοδος είναι οικονομικά η πιο προσοδοφόρα, με την έννοια πως ο χώρος εστίασης «βγάζει» πλέον τα έξοδά του.

Στο ρου της συζήτησης, αναφερθήκαμε και στην ανάγκη να έρθουν επιχειρηματίες και να δουν την προσπάθεια αυτή από κοντά, καθώς επίσης, γιατί όχι να δοθεί μία ευκαιρία σε αυτούς τους νέους ανθρώπους να εργαστούν στο χώρο τους. Και αυτό είναι και το πιο συγκινητικό από όλα. Η θέληση και η επιθυμία για περαιτέρω ανέλιξη και το παράδειγμα πως με την ευκαιρία και την προσπάθεια όλοι μπορούν να προχωρήσουν, όλοι μπορούν να πετύχουν.

Όσον αφορά τη συζήτηση περί οικονομικών, μάθαμε πως δυστυχώς δεν προβλεπόταν η ένταξη του συγκεκριμένου χώρου στα σχετικά προγράμματα οικονομικής στήριξης. Χαρήκαμε δε, ιδιαίτερα όταν μάθαμε πως επισκέπτονται τον «Παντοκαφενέ» συχνά σχολεία, κυρίως ιδιωτικά, με σκοπό να ενημερωθούν για τον εθελοντισμό και τη διαφορετικότητα.

Οι πρωταγωνιστές

Και κάπως έτσι και υπό τον ήχο ελληνικών κυρίως μελωδιών, μιλήσαμε και με τους αληθινούς πρωταγωνιστές, σε ένα διάλειμμα από τα εργασιακά τους καθήκοντα. Ο Γιώργος, 29 ετών, δουλεύει δύο χρόνια στον «Παντοκαφενέ», είναι ένα τρομερά ευδιάθετο παιδί, τραγουδάει και δηλώνει υπερήφανα μέλος της ομάδας του «Παντοκαφενέ» και ξεκίνησε από βοηθός. Τώρα είναι μπάρμαν. Κάνει καγιάκ μαζί με την υπόλοιπη ομάδα, παρακολουθεί μαθήματα αυτόνομης διαβίωσης, αγαπάει τα λαϊκά τραγούδια, λατρεύει τις σειρές και τις ταινίες,νιώθει ευτυχισμένος και έδωσε και κάποιες συμβουλές. «Καλό είναι να μάθουμε να απλοποιούμε τη ζωή…»

Και σε ερώτηση σχετικά με το τι του αρέσει και τι όχι στους ανθρώπους σήμερα, δήλωσε «πως αγαπώ να μου δίνουν ευκαιρίες και με ευγενικό τρόπο να με βοηθούν, να με συμβουλεύουν. Αυτό που δεν μπορώ είναι η αγένεια».

Και κάπου εκεί που τα λόγια περιττεύουν και ψάχνει να βρει κανείς ποιος είναι αυτός που πραγματικά «πάσχει», μιλάμε με τον Κώστα 27 ετών, σερβιτόρος στο επάγγελμα, ο οποίος εργάζεται 1,5 χρόνο, λατρεύει την παρέα που έχουν δημιουργήσει εκεί, ασχολείται με το γυμναστήριο και την τοξοβολία και από Σεπτέμβριο… «ετοιμάζομαι να κάνω αιτήσεις παντού, αεροδρόμιο, δήμο, εταιρίες κ.λπ.». Σε αντίστοιχη ερώτηση που κάναμε στον συνάδελφό του, ανέφερε πως δεν του αρέσει να τον εκμεταλλεύονται δήθεν φίλοι και πως του αρέσουν οι άνθρωποι να είναι ντόμπροι και αληθινοί. Έχει σχέση με μία κοπέλα η οποία σπουδάζει Οικονομικά. «Οι γονείς μου με έχουν στηρίξει σε όλες μου τις επιλογές, καλές ή κακές. Στο κάπνισμα είχαμε ένα θέμα. Κατά τα αλλά, δεν ασχολούμαι τόσο με μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προτιμώ να διαβάσω για την αρχαία Αίγυπτο, την αρχαία Ελλάδα, πώς συντηρείται η Ακρόπολη, τρελαίνομαι για το διάβασμα και τελευταία διάβασα Φάουστ!»

Δεν θα ήταν καλό να υπάρξει κάποια συγκινησιακή αναφορά, εξάλλου το θέμα είναι να επισκεφτεί κανείς το χώρο γιατί όντως αξίζει. Τα μαθήματα που έπρεπε να πάρουμε, τα πήραμε. Οφείλουμε απλά να αναφέρουμε αυτό που μας είπε ο κ.Νικίτοβιτς, «μακάρι με μία επιχορήγηση να είχαμε 2 άτομα εκπαιδευτές που να εργάζονται εδώ με τα παιδιά σε μόνιμη βάση, ώστε να υπάρχει ουσιαστική ένταξη όχι μόνο εγκλιματισμός».

Επειδή τα λόγια είναι περιττά, εμείς θα αρκεστούμε να πούμε πως καφέ βρίσκεις πλέον παντού, πολιτισμό όμως;