«Ταμείο» για Ρωσία-Ουκρανία μετά από ένα χρόνο πολέμου

Ένας χρόνος από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία συμπληρώθηκε την Παρασκευή 24 Φεβρουαρίου 2023. Ένας πόλεμος που «άνοιξε» μια νέα εποχή στον κόσμο τερματίζοντας το status quo της μεταψυχροπολεμικής περιόδου, συνοδευόμενος από ένα τεράστιο κόστος σε ανθρώπινες ζωές και οικονομικά κεφάλαια. Ένας πόλεμος που ομολογουμένως κανείς δεν πίστευε πως θα κρατούσε τόσο πολύ και θα ήταν τόσο οδυνηρός.

Του Νίκου Βασιλειάδη

Οι απώλειες
Σύμφωνα με δημοσίευμα του Γαλλικού Πρακτορείου και του Euractiv, εκτιμήσεις Δυτικών αναφέρουν πως ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει προκαλέσει μέχρι σήμερα απώλειες (νεκρούς και τραυματίες) 150.000 στρατιωτών από κάθε πλευρά. Άλλες πηγές ανεβάζουν τις ρωσικές απώλειες σε 180.000 και περιορίζουν τις ουκρανικές σε 100.000.
Το μεγάλο όμως τίμημα πληρώνουν οι άμαχοι, οι απλοί άνθρωποι. Δυτικές πηγές εκτιμούν πως έχουν σκοτωθεί τουλάχιστον 30.000 με 40.000 άμαχοι σε εθνικό επίπεδο από την έναρξη των συγκρούσεων. Επίσημα, στην τελευταία αναφορά του ΟΗΕ γίνεται λόγος για περισσότερους από 8.000 νεκρούς αμάχους, ενώ ο συνολικός αριθμός των θυμάτων, μαζί με τους τραυματίες, ξεπερνάει τις 18.000.
Ωστόσο, η Αποστολή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ υπογραμμίζει ότι ο πραγματικός απολογισμός ενδέχεται να είναι «σημαντικά υψηλότερος» από την επίσημη καταμέτρηση.
Μεταξύ των νεκρών αμάχων, σύμφωνα με τις ουκρανικές Αρχές, είναι και τουλάχιστον 400 παιδιά.

Στο ανατολικό μέτωπο της χώρας, που αποτελεί εδώ και μήνες το κύριο πεδίο των συγκρούσεων, ολόκληρα χωριά και πόλεις έχουν μετατραπεί σε ερείπια, οι καταστροφές σπιτιών, επιχειρήσεων και εργοστασίων είναι ανυπολόγιστες και, ακόμη κι αν τερματιστεί ο πόλεμος, μεγάλη απειλή για τους αμάχους θα συνεχίζουν να αποτελούν οι νάρκες που βρίσκονται διάσπαρτες σε πολλές περιοχές.
Μερικές χιλιάδες άμαχοι εξακολουθούν να επιβιώνουν στον πόλεμο, κρυμμένοι μέσα σε υπόγεια και κελάρια χωρίς τρεχούμενο νερό ή ηλεκτρικό ρεύμα, ρισκάροντας καθημερινά τη ζωής τους όταν βγαίνουν έξω για να πάρουν λίγο καθαρό αέρα και να αναζητήσουν φαγητό, νερό ή καύσιμα, ενώ πολλοί, περισσότεροι από 8 εκατομμύρια άνθρωποι, έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν την Ουκρανία, στη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση στην Ευρώπη από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Πριν από την εισβολή της Ρωσίας, η Ουκρανία χαρακτηριζόταν ως μια πλούσια χώρα με προβληματική όμως οικονομία. Ο πόλεμος έκανε τα πράγματα ακόμα χειρότερα. Η Ρωσία έχει βλάψει επιτυχώς και σοβαρά τις οικονομικές προοπτικές της Ουκρανίας. Έχει διακόψει τη λειτουργία των θαλάσσιων μεταφορών -βασικός τρόπος με τον οποίο η χώρα συνήθως εξάγει αγαθά- με ναυτικό αποκλεισμό, ενώ οι καταστροφές είναι ανυπολόγιστες. Η γεωργική παραγωγή έχει «παγώσει» στερώντας από την ουκρανική οικονομία τα έσοδα από τις εξαγωγές και όλες σχεδόν οι υποδομές έχουν ισοπεδωθεί.

Το τζίνι…

Και όμως μετά από αυτή την ολέθρια καταγραφή ο πόλεμος συνεχίζεται, με τη Ρωσία να διαμηνύει πως θα νικήσει σε αυτή τη μάχη με τη Δύση, όπως χαρακτηρίζει τη στρατιωτική του εκστρατεία στην Ουκρανία ο Πούτιν, κατηγορώντας την υπό τις ΗΠΑ συμμαχία του NATO ότι αυτή πυροδότησε τη σύγκρουση, έχοντας τη λανθασμένη πεποίθηση ότι θα μπορούσε να νικήσει τη Ρωσία.

Όπως είπε χαρακτηριστικά στο διάγγελμά του ο Ρώσος πρόεδρος για τον έναν χρόνο πολέμου, «η Δύση ελευθέρωσε το τζίνι από το μπουκάλι σε μια σειρά περιοχών σε όλο τον κόσμο σπέρνοντας χάος και πόλεμο (ξεχνώντας όμως να αναφέρει πως το ίδιο κάνει και η Ρωσία στην Αφρική ή την Ασία ή σαν να έχουμε ξεχάσει την Κριμαία) και ο λαός της Ουκρανίας έγινε ο ίδιος όμηρος του καθεστώτος του Κιέβου και των δυτικών αφεντών του, οι οποίοι έχουν όντως καταλάβει αυτήν τη χώρα κατά πολιτική, στρατιωτική και οικονομική έννοια».

Σύμφωνα με τον Πούτιν (που αρέσκεται να ομιλεί σαν να είναι ο αμυνόμενος και όχι ο εισβολέας), οι ελίτ της Δύσης έχουν ως στόχο τους να προκαλέσουν μια στρατηγική ήττα στη Ρωσία, παγιώνοντας στα σύνορά της ένα αντιρωσικό κράτος (λες και επειδή συνορεύει η Ουκρανία με τη Ρωσία πρέπει ντε και καλά να είναι υπάκουη και φιλική, όπως για παράδειγμα η Λευκορωσία του Λουκασένκο).
Σε αναφορά του στις δυτικές κυρώσεις που πλήττουν τη Ρωσία, ο Πούτιν έκρινε ότι οι Δυτικοί «δεν έχουν καταφέρει τίποτα και δεν θα καταφέρουν τίποτα», καθώς η ρωσική οικονομία αντιστέκεται καλύτερα από αυτό που ανέμεναν οι ειδικοί.

Κυρώσεις

Είναι όμως αυτό αλήθεια; Aπέδωσαν ή όχι οι κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας;
Η αλήθεια είναι πως όταν ξέσπασε ο πόλεμος, πριν από έναν χρόνο, η Δύση πίστευε πως οι κυρώσεις της κατά της Ρωσίας θα οδηγούσαν γρήγορα σε κατάρρευση της οικονομίας της χώρας και θα ανάγκαζαν τον Πούτιν να σταματήσει την ολέθρια εισβολή του σε ένα ξένο κράτος.
Όμως έναν χρόνο μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, η ρωσική οικονομία ακόμη δεν κατέρρευσε. Η αιτία βέβαια είναι η απουσία κυρώσεων στις ενεργειακές εξαγωγές της Ρωσίας. Οι έγκαιρες παρεμβάσεις της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, τα έσοδα από τις εναπομείνασες εξαγωγές ενέργειας και η στροφή προς νέες αγορές έχουν αποσβέσει το πλήγμα του παγώματος των συναλλαγών της Δύσης.

Η ΕΕ ενέκρινε δύο εκτεταμένα πακέτα κυρώσεων αμέσως μετά την εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου.
Ένα τρίτο πακέτο ακολούθησε μία εβδομάδα αργότερα και απέκλεισε έναν αριθμό ρωσικών τραπεζών από το διεθνές σύστημα πληρωμών SWIFT – ένα μέτρο αδιανόητο πριν από τον πόλεμο.
Στους μήνες που ακολούθησαν, το ένα πακέτο κυρώσεων διαδεχόταν γρήγορα το άλλο.
Αλλά το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο -οι ζωτικές πηγές εσόδων της Ρωσίας από τις εξαγωγές- έμειναν αρχικά ανέγγιχτα και, σε λιγότερο από έναν μήνα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες μιλούσαν ήδη για «κόπωση από τις κυρώσεις».
Όταν οι Βρυξέλλες προσπάθησαν να επιβάλουν κυρώσεις στο ρωσικό αργό πετρέλαιο, αυτό οδήγησε σε έναν επίπονο, πολύμηνο αγώνα για να πείσουν όλες τις χώρες της ΕΕ να συμφωνήσουν δίνοντας στη Ρωσία χρόνο να προσαρμοστεί και να μεταστρέψει τις εξαγωγές της σε άλλα μέρη του κόσμου.
Έναν χρόνο μετά τον πόλεμο και η ΕΕ μελετά τον δέκατο γύρο κυρώσεων! Αυτό εγείρει το ερώτημα: Άξιζαν πραγματικά όλη η προσπάθεια και οι οικονομικές δυσκολίες στην Ευρώπη;
Πολλοί εμπειρογνώμονες προβλέπουν ότι ο πραγματικός πόνος για τη Ρωσία θα εμφανιστεί σταδιακά.
Ελλείψει δυτικών εξαρτημάτων και τεχνολογίας και με περιορισμένη δυνατότητα εξαγωγών, η Μόσχα κινδυνεύει να διολισθήσει σταθερά προς ένα άλλο Ιράν – ένα διεθνώς απομονωμένο κράτος που αντιμετωπίζει αυξανόμενα οικονομικά προβλήματα.
«Χρειάζεται χρόνος», λέει ο επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Josep Borrell, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. «Οι κυρώσεις είναι ένα δηλητήριο αργής δράσης, σαν το αρσενικό».
Και τελικά όσο «το έλλειμμα του ρωσικού προϋπολογισμού αυξάνεται, τα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο έχουν μειωθεί στο μισό, τα εξαρτήματα είναι δύσκολο να βρεθούν και τα μπιφτέκια του McPutin είναι απαίσια», όπως δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας Gabrielius Landsbergis στο Politico. Ο στόχος θα επιτευχθεί και οι επόμενες γενιές Ρώσων θα πρέπει να ζήσουν με αυτό, όπως θα πρέπει να ζήσουν και με την ευθύνη της μη αντίδρασής τους…

Ο λογαριασμός

Οι κυρώσεις, ωστόσο, έχουν βλάψει την Ευρώπη όσο και την ίδια τη Μόσχα. Αν και υπάρχουν τεράστιες αρνητικές επιπτώσεις στη Ρωσία, οι επιπτώσεις της έλλειψης ενέργειας και της έκρηξης των τιμών είναι εξίσου σοβαρές, τουλάχιστον στη Δυτική Ευρώπη. Την ίδια στιγμή που οι Ηνωμένες Πολιτείες, χάρη στην εκτεταμένη ενεργειακή τους αυτονομία, όχι μόνο κατάφεραν να μην τους αγγίξει σοβαρά αυτή η κρίση, αλλά και τώρα βγάζουν χρήματα από αυτήν.

Ο πόλεμος αυτός τελικά άλλαξε άρδην την εικόνα της Ευρώπης. Μιας Ευρώπης αφελούς και βολεμένης, η οποία πίστευε ότι είχε ξεμπερδέψει με τη βία του πολέμου και απολάμβανε αυτάρεσκα την επικράτηση του οικονομικού και κοινωνικού μοντέλου της. Οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν πια πολύ καλά ότι το διακύβευμα αυτού του πολέμου είναι πολύ υψηλό: Είναι ο τρόπος ζωής, ο τρόπος σκέψης και η ευημερία τους και φαίνεται να έχουν πλέον συνειδητοποιήσει ότι δεν έχουν πραγματικά την πολυτέλεια να αγνοήσουν την Ουκρανία ή να μην τη στηρίξουν ουσιαστικά, στρατιωτικά, πολιτικά, οικονομικά και ανθρωπιστικά. Και το κάνουν.

Παγκόσμια αβεβαιότητα

Από αυτόν τον πόλεμο όμως πλήττονται και άλλες οικονομίες. Όπως η Κίνα που πληρώνει ένα πραγματικό και ουσιαστικό τίμημα για τη στάση της στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Σε στρατηγικό επίπεδο, η σινορωσική εταιρική σχέση έχει προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά στους δεσμούς της Κίνας ιδιαίτερα με την Ευρώπη, από την οποία εξαρτάται απόλυτα. Γιατί, κακά τα ψέματα, αν η Ευρώπη επιβάλει έναν τσουχτερό φόρο εισαγωγής στα κινεζικά προϊόντα, τότε πολλά εργοστάσια στην Κίνα θα βάλουν λουκέτο.
Πριν από τον πόλεμο η Κίνα μπορεί να είχε μια ρεαλιστική πιθανότητα να κρατήσει τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες ουδέτερες στον ανταγωνισμό της με τις ΗΠΑ. Όμως, με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία οι ευρωπαϊκές χώρες εύλογα είδαν την Κίνα και την απροθυμία της να πάρει θέση απέναντι σε αυτόν ως συνένοχο στην επιθετικότητα της Ρωσίας, οδηγώντας την ΕΕ πιο κοντά στις ΗΠΑ και πιο μακριά από την Κίνα.
Επιπλέον η εισβολή της Ρωσίας έχει επίσης υπονομεύσει τη θέση της Κίνας στην Ταϊβάν. Αν στο παρελθόν έμοιαζε απίθανη μια κινεζική επίθεση στο νησί, η επιθετικότητα του Πούτιν κλιμάκωσε τους φόβους ότι η ίδια αδιανόητη τακτική θα μπορούσε να ακολουθηθεί και από την Κίνα εναντίον της Ταϊβάν.
Αυτή η επακόλουθη προσοχή στη μοίρα της Ταϊβάν ήταν εξαιρετικά επιζήμια για τα συμφέροντα της Κίνας. Οι Δυτικοί, πρόθυμοι να επιδείξουν την υποστήριξή τους, έχουν ανυψώσει τη διεθνή προβολή και το στάτους της Ταϊβάν, κάτι που η Κίνα είχε εργαστεί ακούραστα για να αποφύγει.
Ακόμη χειρότερα, η προοπτική ενός πολέμου στα στενά της Ταϊβάν έχει ενεργοποιήσει τις προσπάθειες των ΗΠΑ να ενισχύσουν την Ταϊβάν στρατιωτικά και διπλωματικά, αποδυναμώνοντας περαιτέρω την «πολιτική της μίας και ενιαίας Κίνας».

Οι φόβοι για πιθανή κινεζική εισβολή στην Ταϊβάν ώθησαν επίσης την Ιαπωνία να διπλασιάσει τις στρατιωτικές της δαπάνες τα επόμενα πέντε χρόνια – μια αλλαγή πολιτικής που κανένας λογικός Κινέζος ηγέτης δεν ήθελε να δει.
Η αλλαγή αυτή στη στάση της Ευρώπης απέναντι στην Κίνα και η προοπτική ενός πολέμου μεταξύ της ηπειρωτικής Κίνας και της Ταϊβάν, που θα αποτελούσε καταστροφή για το παγκόσμιο εμπόριο, έχουν οδηγήσει στη σταδιακή «οικονομική αποσύνδεση» της Δύσης από την Κίνα και όλα αυτά χωρίς την πίεση των Αμερικανών για να μειώσουν την εξάρτησή τους από τις αλυσίδες εφοδιασμού της ηπειρωτικής Κίνας.
Σωρευτικά το στρατηγικό και οικονομικό κόστος για την Κίνα ολοένα και αυξάνεται και με αυτό το δεδομένο αναλυτές εκτιμούν πως ο Σι Τζινπίνγκ δεν έχει άλλη εναλλακτική από το να παραμείνει δίπλα στον Πούτιν, αφού η εγκατάλειψή του τώρα θα θεωρούνταν ασυγχώρητη προδοσία από πλευράς Μόσχας.

Εξάλλου μια πιθανή απόσυρση της κινεζικής υποστήριξης προς τον Πούτιν θα μπορούσε επίσης να επιταχύνει την ήττα του τελευταίου στην Ουκρανία, κάτι που θα επέτρεπε στις ΗΠΑ να επικεντρώσουν την αμέριστη προσοχή τους στην Κίνα μια ώρα αρχύτερα.
Για τον λόγο αυτόν, στην πρόσφατη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου, η Κίνα ανακοίνωσε τη δική της πρωτοβουλία για τον τερματισμό του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας θέλοντας να εξισορροπήσει τις απώλειες.

Ποιο και πότε θα είναι το τέλος;

Το πώς και πότε θα τελειώσει αυτός ο πόλεμος κανείς δεν το γνωρίζει. Αυτός ο πόλεμος μπορεί να διαρκέσει χρόνια και να μετατραπεί συν των χρόνω σε πόλεμο φθοράς, και μόνο τότε, λόγω της εξάντλησης και των δύο πλευρών, μπορεί να υπάρξει η δυνατότητα διαπραγματεύσεων κατάπαυσης του πυρός. Προς το παρόν όμως υπό τον Πούτιν δεν υπάρχει ενδιαφέρον για ειρήνη, αλλά ούτε και η Ουκρανία είναι διατεθειμένη να παραχωρήσει οικειοθελώς εδάφη.
Θα χρειαστούν γενιές για να αποκατασταθεί μια κάπως «κανονική» σχέση και σίγουρα ο κόσμος δεν πρόκειται να επανέλθει στην πρότερη κατάσταση. Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα παραμείνει για πολύ καιρό χαίνουσα πληγή που θα απειλεί με σηψαιμία τόσο την ασφάλεια όσο και την παγκόσμια οικονομία.

Όπως δημοσιεύθηκε στην “ΜΠΑΜ στο ρεπορτάζ” που κυκλοφορεί

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Ο Ρώσος πρεσβευτής διέκοψε ενός λεπτού σιγή για την Ουκρανία στον ΟΗΕ

Κομισιόν: «12 μύθοι για τον 12μηνο πόλεμο του Πούτιν στην Ουκρανία»