Whistleblowers ή μάρτυρες δημόσιου συμφέροντος

Ένα μείζον φαινόμενο που προβληματίζει την κοινωνία των Εθνών είναι η διαφθορά σε πολιτικό επίπεδο, στις δημόσιες επιχειρήσεις, στον ιδιωτικό τομέα. Σε κρατικό επίπεδο, κατά το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα και κατά τη διάρκεια του αμερικανικού εμφυλίου επί Αβραάμ Λίνκολν το 1863, πρωτοεμφανίζεται ο όρος whistleblower– μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος για την προστασία του κράτους από τους έμπορους όπλων που παρέδιδαν υπερτιμολογημένο ή ελαττωματικό εξοπλισμό στον Αμερικανικό Στρατό. Ο όρος whistleblower προσδίδεται έκτοτε σε πρόσωπα που αποκαλύπτουν παρατυπίες, και υποτιθέμενη ανέντιμη ή παράνομη δραστηριότητα εντός ενός Οργανισμού.

Στο πέρασμα του 20ου αιώνα με τις αλλεπάλληλες συγκρούσεις, τις γενιές της αμφισβήτησης, την χειραγωγούμενη τρομοκρατία, τον ψυχρό πόλεμο και την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το θέμα των ατόμων που καταγγέλλουν την διαφθορά είχε περάσει σε δεύτερη μοίρα. Φυσικά είναι ευνόητο πως καμία πολιτική ηγεσία δεν θα θεσμοθετούσε ένα τέτοιο πλαίσιο αν δεν σταθεροποιόντουσαν οι ισορροπίες και δεν πέρναγε η παγκόσμια κυριαρχία σε μια εκ των τότε υπερδυνάμεων. Όταν λοιπόν ξαναγύρισε ο φιλελευθερισμός και η προώθηση υψηλών ιδανικών για μια καλύτερη κοινωνία με υπέρμετρα δημοκρατικά στοιχεία τότε θεσμοθετήθηκε το πλαίσιο προστασίας των whistleblowers – μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος και θωρακίστηκε με νομικές διατάξεις. Αυτό χρονικά ανάγεται από το 1972 και εντεύθεν στις ΗΠΑ για τους εργαζόμενους σε υπό κρατικό έλεγχο επιχειρήσεις, στη ύδρευση, στην ενέργεια, στις μεταφορές και αργότερα συμπεριέλαβε τους εργαζόμενους στις Τράπεζες και το Αμερικανικό Χρηματιστήριο. Η Αμερικανική Νομοθεσία απαγόρευσε την δωροδοκία ξένων αξιωματούχων για την διασφάλιση συμβολαίων ανάθεσης προμηθειών και έργων. Σε αντιστάθμισμα των αμερικανικών πρωτοβουλιών εναντίον της δωροδοκίας και της διαφθοράς ιδρύεται το 1993 ο οργανισμός της Διεθνούς Διαφάνειας με έδρα το Βερολίνο από τον Πητερ Ειγκμεν τέως Διευθυντή της Παγκόσμιας Τράπεζας στην Αφρική. Εν συνεχεία το 1999 ιδρύεται ο οργανισμός GRECO (Group of States Against Corruption) με έδρα το Στρασβούργο, με την συμφωνία 17 Κρατών Μελών της ΕΟΚ και πλέον απαριθμεί 49 Κράτη εντός και εκτός ΕΕ. Οι δύο ανωτέρω οργανισμοί αγωνίζονται να καταπολεμήσουν το καρκίνωμα της διαφθοράς, συνεπικουρούμενοι από τον ΟΟΣΑ και τον ΟΗΕ.

Η Ελλάδα ήταν από τα πρώτα Κράτη Μέλη που εντάχτηκαν στην GRECO και μολονότι από το 2001 με τον Νόμο 2957/2001 κυρώθηκε η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για θέματα Αστικού Δικαίου Διαφθοράς, ακολουθώντας εν συνεχεία ο Νόμος 3560/2007 με τον οποίο κυρώνεται η Σύμβαση Ποινικού Δικαίου για την διαφθορά της GRECO ,το 2008 εκδίδεται Νόμος 3666/2008 με τον οποίο κυρώνεται η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά της Διαφθοράς και εν συνεχεία ο Νόμος 4022/2011 περί εκδίκασης πράξεων διαφθοράς Πολιτικών και Κρατικών Αξιωματούχων ΕΝ ΤΟΥΤΟΙΣ η χώρα μας έχει από σκοπού αποτύχει να υλοποιήσει και να εφαρμόσει το ανωτέρω κανονιστικό πλαίσιο. Δυστυχώς η παιδεία μας και η νομική μας κουλτούρα μας εγκλωβίζει σε κατοχικά σύνδρομα αποκαλώντας ξεδιάντροπα και χωρίς καμία κύρωση τους whistleblowers ”καρφιά”, “προδότες” και “κουκουλοφόρους”. Βέβαια αυτά τα λένε δυστυχώς άνθρωποι οι οποίοι κατέχουν πολύ καίριες θέσεις στην ελληνική κοινωνία, ενδεχόμενα όχι μόνον από άγνοια.

Ας δούμε λοιπόν τι είναι ο whistleblower. Είναι το άτομο εκείνο το οποίο αντιλαμβάνεται ότι συντελείται μια άδικη πράξη με υπόβαθρο αυτής την διαφθορά μέσα σε έναν Οργανισμό, που μπορεί να ανήκει στον δημόσιο αλλά και στον ιδιωτικό τομέα. Βάσει κυρίως του Συντάγματος αλλά και των Νόμων και Κανονισμών με αίσθημα ευθύνης και με μέλημά του την προστασία του κοινωνικού συνόλου συγκεντρώνει τα απαραίτητα στοιχεία δια των οποίων προσπαθεί να πείσει τους συναδέλφους , προϊσταμένους και άλλους αρμοδίους εντός της εργασίας του να διορθώσουν το πρόβλημα που αυτός εντοπίζει. Στη συνέχεια, και εφ’ όσον έχει πεισθεί ότι πλέον επίκειται βλάβη ανθρώπινων ζωών, περιβάλλοντος, βλάβη εξοπλισμού, οικονομική βλάβη, κλπ απευθύνεται σε αρμόδιους φορείς εκτός του Οργανισμού εις τον οποίο ανήκει για να αποτρέψει τις επερχόμενες δυσάρεστες καταστάσεις, ερχόμενος εκ τούτου σε αντιπαράθεση με τον Οργανισμό που ανήκει. Υπάρχει ιεραρχική δομή στο πως πρέπει να γίνει μια καταγγελία. Πρωτίστως ο whistleblower αναφέρεται στους ανωτέρους για τα κακώς κείμενα και τα οποία εντόπισε και εν συνεχεία με καλή πίστη αναφέρεται στην Δικαιοσύνη ή σε άλλη αρμόδια αρχή ώστε να αποφύγει την κατηγορία της συγκάλυψης.

Αυτό που πρέπει να γίνει αντιληπτό είναι ότι ο τελικά ο whistleblower λειτουργεί ως αρωγός της Δικαιοσύνης και ως παράγοντας που είναι Συνταγματικά κατοχυρωμένος, για την διασφάλιση και προάσπιση των δικαιωμάτων του κοινωνικού συνόλου.

Από μαθηματικής άποψης η εξίσωση που συνάδει με την περίπτωση του whistleblower είναι η εξής: w(j+s)=wj+ws (w= whistleblower – j=justice – s=state).

Επειδή το θέμα της προστασίας των whistleblowers είναι πολυδιάστατο και δεν χωρεί σε μια μόνο αρθρογραφία, συνάγεται από τα ανωτέρω ότι το Κράτος πρέπει επιτέλους να ενεργοποιήσει ένα συμπαγές νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο θα διασφαλίζει τα πρόσωπα που αποκαλύπτουν κακοδιοίκηση και κακοδιαχείριση στoν Οργανισμό που ανήκουν, ως κίνητρο στην πάταξη της διαφθοράς, ένεκα της οποίας σήμερα βρισκόμαστε υπό τα δεσμά των Διεθνών Δανειστών.

Ιωάννης Κουσουλός: Τηλέφωνο Γραφείου: 213 0241867 Κινητό: 6973 277355 ε-mail: [email protected]