Δημοκρατίες σε κρίση;

«Θα μπορούσα να σταθώ στη μέση της 5ης Λεωφόρου, να πυροβολήσω κάποιον και να μη χάσω ψηφοφόρους». Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έχει όντως κάνει αυτή τη δήλωση στο παρελθόν. Η έκφραση αυτή εν τέλει μπορεί και να αναπαριστά τις σύγχρονες δημοκρατίες όπου ο μέσος ψηφοφόρος κλείνει αυτιά και μάτια μπροστά σε οτιδήποτε απειλεί την εικόνα που έχει ήδη σχηματίσει για την πραγματικότητα.

Διαδοχικές αποτυχίες των κυβερνήσεων στη Δύση, σε μια φάση ενίσχυσης του ανταγωνισμού από την Ανατολή, προκαλούν τη σπασμωδική αντίδραση των κοινωνιών με κύρια χαρακτηριστικά την πόλωση και την παραπληροφόρηση. Μια σειρά ερευνητών και αναλυτών συγκλίνει στο συμπέρασμα ότι η κρίση στην ποιότητα της δημοκρατίας οφείλεται αφενός στις αδυναμίες των κρατών, αφετέρου στη δυσκολία προσήλωσης στα πραγματικά δεδομένα, τα οποία έχουν αρχίσει να χάνουν την αξία τους για τις αποφάσεις των ανθρώπων.

Για την ώρα, η δημοκρατία βρίσκεται σε ύφεση. Η ποιότητα της παγκόσμιας δημοκρατίας καταγράφει αρνητικό υψηλό 15ετίας και η δυσφορία της κοινής γνώμης σημειώνει τη χειρότερη επίδοση από το 1995.

Μια σφαιρική εικόνα των δημοκρατικών επιδόσεων ανά τον κόσμο δίνει η αντίστοιχη ετήσια έκθεση του Economist Ιntelligence Unit. Το 2019 η μέση παγκόσμια βαθμολογία μειώθηκε από 5,48 το 2018 σε 5,44 (κλίμακα 0-10). Πρόκειται για το χειρότερο αποτέλεσμα από την έναρξη του δείκτη το 2006. Μόνο μία περιοχή κατέγραψε βελτίωση. Αυτή ήταν η Βόρεια Αμερική. Ομως όχι χάρη στις ΗΠΑ αλλά χάρη στον Καναδά. Η βαθμολογία της δυτικής Ευρώπης παρέμεινε στάσιμη, αντιμέτωπη με προκλήσεις οι οποίες παγιώθηκαν τα χρόνια που προηγήθηκαν. Παγκοσμίως, σε αντίθεση με την πολιτική συμμετοχή η οποία παρουσίασε βελτίωση, οι υπόλοιποι τομείς επιδεινώθηκαν: εκλογική διαδικασία και πλουραλισμός, λειτουργία της γενικής κυβέρνησης, πολιτική κουλτούρα και πολιτικές ελευθερίες.

Η Ελλάδα; Είναι σήμερα η φωτεινή εξαίρεση της Ευρώπης; Mένει να αποδειχθεί, εν προκειμένω να καταγραφεί, στην επόμενη έκθεση με έτος αναφοράς το 2020. Για το 2019, η ελληνική θεωρείται «ελαττωματική δημοκρατία», με βάση τις διεθνείς προδιαγραφές. Δίνοντας συνολικό σκορ 7,43, ο Economist την κατατάσσει 39η στον κόσμο και 20ή στην Ευρώπη, καταδεικνύοντας ως μεγαλύτερο «αγκάθι» τη λειτουργία της γενικής κυβέρνησης, με 4,86.

Από τις 167 χώρες που καλύπτει ο δείκτης, οι «πλήρεις δημοκρατίες» είναι 22. Σε 54 χώρες συναντά κανείς «απολυταρχικά καθεστώτα». Την καλύτερη επίδοση στον κόσμο καταγράφει η Νορβηγία (9,87) και τη χειρότερη η Bόρεια Κορέα (1,08). Η Γερμανία κατατάσσεται 13η με σκορ 8,68. Οι ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ τοποθετούνται στην 25η θέση με επίδοση 7,96, γεγονός που τους αποδίδει τον τίτλο της «ελαττωματικής δημοκρατίας».

Αρνητικό ρεκόρ 25ετίας

Υφεση δεν αντιμετωπίζουν μόνο οι οικονομίες αλλά και οι δημοκρατίες. Εκθεση την οποία εκπόνησε το Κέντρο για το Μέλλον της Δημοκρατίας, στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, καταδεικνύει ότι η δυσαρέσκεια της κοινής γνώμης για τη δημοκρατία βρίσκεται σήμερα σε υψηλό 25ετίας. Eιδικότερα, σε δείγμα 154 χωρών, η δυσφορία για τη δημοκρατία μεταπήδησε από 47,9% το 1995 σε 57,5% το 2019.

Mετά την εκδήλωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, η δυσφορία για τη δημοκρατία ενισχύθηκε κατά 6,5 ποσοστιαίες μονάδες, μια αύξηση η οποία «φαίνεται να είναι ανθεκτική». Ξεχωρίζουν ως παραδείγματα οι ΗΠΑ και η Βρετανία, όπου η δυσαρέσκεια των πολιτών τους αυξήθηκε κατά 1/3 από τη δεκαετία του 1990. Στα διαχρονικά υψηλά τους παρέμειναν εξάλλου χώρες όπως η Ιαπωνία, η Ισπανία και η Ελλάδα. Στον αντίποδα, «οι νήσοι της ικανοποίησης». Σε ιστορικά χαμηλά η δυσφορία για τη δημοκρατία στην καρδιά της Ευρώπης: Δανία, Ελβετία, Νορβηγία, Ολλανδία.

«Η δημοκρατία δεν πεθαίνει, αλλά περνάει μια απρόβλεπτη κρίση ενός “μεσήλικα”. Οι ψηφοφόροι έχουν έντονη την αίσθηση της ρουτίνας και αρέσκονται στην ιδέα μιας αλλαγής. Ομως δεν θέλουν κάτι ουσιαστικά διαφορετικό. Στην πραγματικότητα, αλλάζουν ηγέτες παρά συστήματα».
Ντέιβιντ Ράνσιμαν, University of Cambridge.

Πηγή: Kathimerini.gr

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ