«Πρωταθλήτρια» στη μείωση κατώτατου μισθού η χώρα μας

Στο 75% του πραγματικού κατώτατου μισθού της Πορτογαλίας μειώθηκε μέσα στην τελευταία τετραετία ο κατώτατος μισθός στην Ελλάδα μετά τις αλλεπάλληλες μειώσεις και παρεμβάσεις στο σύστημα των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Σύμφωνα με έρευνα του γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών (Wirtschafts – und Sozialwissenschaftliches Institut, WSI) του Ιδρύματος Χανς Μπέκλερ (Hans Boeckler Stiftung) ο πραγματικός κατώτατος μισθός στην Ελλάδα είναι κατώτερος από εκείνον των άλλων χωρών που υπέγραψαν το Μνημόνιο, καθώς η μείωση που υπέστη από το 2009 έως το 2013 ανήλθε στο 29%, ενώ από το 2010 έως και τον Ιανουάριο του 2014 η μείωση του πραγματικού κατώτατου μισθού άγγιξε το 23,8%.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης η οποία παρουσιάστηκε στο Ευρωκοινοβούλιο από τον δρα Τ. Σούλτεν, κατά τη διάρκεια δημόσιας συζήτησης με θέμα την επίδραση της πολιτικής της τρόικας στους μισθούς και στις συλλογικές διαπραγματεύσεις, στο ίδιο χρονικό διάστημα η αντίστοιχη μείωση για τους πραγματικούς μισθούς στην Πορτογαλία δεν υπερέβη το 8,1%, στην Ουγγαρία άγγιξε το 10,6% και στην Κύπρο το 19,8%. Μολονότι, από το 2010 και μετά υπήρξε μείωση σε 16 από τα 28 κράτη-μέλη της Ε.Ε. η πίεση που ασκήθηκε στον κατώτατο μισθό της χώρας και στην επίπτωση που αυτός είχε ως προς την καταναλωτική ζήτηση, κρίνεται μοναδικός.

Το συμπέρασμα υποστηρίζεται από τα διαφωτιστικά και συγκριτικά, για δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, στοιχεία των τεσσάρων χωρών που υπέγραψαν Μνημόνιο. Καταρχάς για τον κατώτατο μισθό στην Ελλάδα το 2012 επεβλήθησαν μειώσεις της τάξεως του 22%, ενώ για τους νεότερους (κάτω των 25 ετών) ανήλθαν στο 32%, ενώ κατώτατα ημερομίσθια και μισθοί παραμένουν παγωμένα μέχρι το τέλος της προγραμματικής περιόδου. Στην Πορτογαλία επεβλήθη μόνο πάγωμα από το 2011 και μετά, ενώ οποιαδήποτε αύξηση είναι δυνατόν να συμβεί μόνο έπειτα από συνεννόηση με την τρόικα. Στην Ιρλανδία ναι μεν έγινε μείωση κατώτερων ημερομισθίων κατά 1 ευρώ τον Φεβρουάριο του 2011 αλλά τον Ιούλιο του 2011 έγινε ανάκληση της απόφασης αυτής. Στην Κύπρο αναβλήθηκε η αυτόματη αναπροσαρμογή ενώ δεν επιτρέπεται αναπροσαρμογή χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της τρόικας. Μεγάλες διαφορές παρουσιάζουν και οι παρεμβάσεις στους μισθούς του Δημοσίου σε κάθε μία από τις τέσσερις χώρες με την Ελλάδα να υπερέχει ως προς τη μισθολογική καθίζηση καθώς το 2010 έγιναν μειώσεις από 12% έως 20% ενώ το 2011 οι μισθοί μειώθηκαν πάνω από 17%, όταν τον ίδιο χρόνο στην Πορτογαλία και την Ιρλανδία δεν ξεπέρασαν το 10% και το 8% αντιστοίχως.

Από το 2012 και μετά το 80% επιχειρησιακών συλλογικών συμβάσεων εισήγαγε μειώσεις στους μισθούς, ενώ συνεχιζόταν η μείωση των κλαδικών συμβάσεων (από 65 το 2010 σε 14 το 2013). Εδώ στο σύστημα των συμβάσεων εστιάστηκε, σύμφωνα με το γερμανικό Ινστιτούτο, η δεύτερη σημαντική παρέμβαση, αυτή των «διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων» οι οποίες οδηγώντας σε μεγαλύτερη ευελιξία τους μισθούς συνέβαλαν, μαζί με τις απευθείας μειώσεις, στη «στρατηγική της εσωτερικής υποτίμησης». Αυτές οι «φιλικές για την απασχόληση μεταρρυθμίσεις» οδήγησαν σύμφωνα με το Ινστιτούτο σε σημαντικότατες αλλαγές στο εργατικό δίκαιο σε σχέση με τις συλλογικές διαπραγματεύσεις: Ειδικότερα με τον νόμο 4024/2011 ανεστάλη η επέκταση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και καταργήθηκε η ρήτρα περί ευνοϊκότερης -όταν συντρέχει- ρύθμισης. Με τον νόμο 4046/2012 μειώθηκε η μετενέργεια των συλλογικών συμβάσεων σε 3 μήνες, ενώ με άλλη ρύθμιση (Ν. 4093/2012) ο εθνικός κατώτατος μισθός θα αποφασίζεται με νόμο και όχι από εθνική συλλογική σύμβαση εργασίας.

Σημαντικές ήταν οι αλλαγές και στο σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων της Πορτογαλίας με συνέπεια τη μεγάλη μείωση των εργαζομένων που καλύπτονται σήμερα από συμβάσεις εργασίας, καθώς από το 1,9 εκατομμύριο το 2008 μειώθηκαν σε 328.000 το 2012. Αλλά και στην Ιρλανδία το 2009 καταργήθηκε ουσιαστικά το εθνικό σύστημα των διαπραγματεύσεων που ίσχυε 22 χρόνια. Η συλλογική διαπραγμάτευση έχει νόημα μόνο σε επιχειρησιακό επίπεδο, ενώ το 2012 θεσπίστηκε το Σύμφωνο Βιομηχανικών Σχέσεων, αυστηροποιήθηκαν ακόμη περισσότερο τα κριτήρια για τις «συμβάσεις εργασίας» και τους «κανόνες ρύθμισης της εργασίας» με τα οποία καθορίζονται οι κατώτατοι μισθοί σε συγκεκριμένους τομείς.